Để tiến bộ trong việc thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ, Seneca khuyên chúng ta định kỳ suy ngẫm về những sự kiện trong cuộc sống thường ngày, cách chúng ta đã phản ứng với những sự kiện đó, và cách chúng ta nên phản ứng với chúng dựa theo nguyên tắc Khắc kỷ. Ông ghi nhận kỹ thuật này là của Sextius, thầy ông. Trước lúc đi ngủ, Sextius sẽ tự vấn bản thân: “Ngày hôm nay ta đã thoát khỏi những phiền não nào? Đã cải thiện được những nhược điểm gì? Tiến bộ ở mặt nào?”
Seneca mô tả một trong những bài thực hành suy ngẫm trước lúc đi ngủ của ông và đưa ra một loạt sự kiện mà ông có thể chiêm nghiệm, cùng với những kết luận mà ông rút ra từ cách ông phản ứng trước những sự kiện đó:
- Seneca đã quá hùng hổ khuyên răn ai đó; thành thử, thay vì giúp người này sửa sai, ông lại khiến anh ta cam thấy khó chịu. Ông tự khuyên nhủ bản thân: Khi ngẫm xem có nên chỉ trích người khác hay không, ông cần phải cân nhắc tính đúng đắn của lời chỉ trích đó và liệu đối phương có chấp nhận bị chỉ trích hay không. Ông nói thêm rằng một người càng tệ hại thì anh ta càng ít có khả năng chấp nhận những lời chỉ trích mang tính xây dựng.
- Tại một buổi tiệc, mọi người pha trò về chuyện chi tiêu của Seneca, và thay vì bỏ ngoài tai thì ông lại để bụng. Ông tự khuyên nhủ bản thân: “Tránh xa những kẻ ti tiện.”
- Tại một yến tiệc, Seneca không được xếp ngồi ở vị trí danh dự mà ông cho là mình xứng đáng. Thành thử, nguyên cả bữa tiệc đó ông cảm thấy tức giận với người sắp xếp chỗ ngồi và ghen tị với những người có chỗ ngồi tốt hơn. Ông tự đánh giá hành vi của mình: “Ngươi mất trí rồi, ngồi đâu mà chẳng giống nhau cơ chứ.”
- Ông nghe tin có người nói xấu các tác phẩm của mình, và ông bắt đầu xem người chỉ trích này như kẻ thù. Nhưng sau đó, ông nghĩ đến những người từng bị ông chỉ trích tác phẩm của họ. Liệu ông có muốn tất cả bọn họ coi ông là kẻ thù không? Hiển nhiên là không. Seneca kết luận: Nếu dự định xuất bản tác phẩm của mình thì ta phải sẵn sàng chịu đựng những lời chỉ trích.
Khi đọc những điều trên và những chuyện bực bội khác của Seneca, có thể thấy bản chất con người gần như không mấy thay đổi trong hai thiên niên kỷ qua.
Tất nhiên bài thực hành suy ngẫm trước lúc đi ngủ của Seneca hoàn toàn khác với những bài thiền tập của một tín đồ Phật giáo. Khi thiền, một tín đồ Phật giáo có thể ngồi hàng giờ với tâm trí trống rỗng nếu anh ta đủ khả năng. Ngược lại, tâm trí của một người Khắc kỷ sẽ hoạt động khá tích cực trong quá trình thực hành suy ngẫm trước lúc đi ngủ. Anh ta sẽ nghĩ về các sự kiện trong ngày. Có điều gì phá vỡ sự bình thản của anh ta không? Anh ta có cảm thấy tức giận không? Ganh tị? Ham muốn? Tại sao các sự kiện trong ngày lại làm anh ta khó chịu? Lẽ ra anh ta đã có thể làm gì để tránh bị khó chịu?
Epictetus mở rộng bài thực hành suy ngẫm trước lúc đi ngủ của Seneca thêm một bước nữa. Ông đề xuất rằng trong sinh hoạt thường ngày, chúng ta nên vừa đóng vai người tham gia vừa đóng vai người xem. Nói cách khác, chúng ta nên tạo ra một người quan sát Khắc kỷ bên trong mình. Người này sẽ theo dõi và đưa ra nhận xét về những nỗ lực thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ của chúng ta. Tương tự, Marcus cũng khuyên chúng ta xem xét từng việc mình làm, xác định động cơ thực hiện việc đó, và xem xét giá trị của bất kể việc gì mà chúng ta đang cố hoàn thành. Chúng ta cần phải liên tục tự hỏi bản thân có đang bị lý trí hoặc điều gì khác chi phối hay không. Và nếu xác định được rằng chúng ta đang không bị lý trí chi phối, thì chúng ta nên tự hỏi điều gì đang chi phối mình. Phải chăng là linh hồn của một đứa trẻ? Một bạo chúa? Một con bò ngu ngốc? Một con thú hoang? Chúng ta cũng nên chú tâm quan sát hành động của người khác. Suy cho cùng, chúng ta có thể học hỏi được từ sai lầm và thành công của họ.

......(Còn tiếp ...)

Vui lòng đăng nhập để đọc tiếp.
Trải nghiệm nghe tryện audio, tải truyện đọc offline, đặc biệt hoàn toàn miễn phí trên ứng dụng truyện TYT (iOS, Android).