Các nhà Khắc kỷ cho rằng, con người không hạnh phúc phần lớn là do họ nhầm lẫn về điều gì là có giá trị. Bởi sự nhầm lẫn này mà họ dành những tháng ngày cuộc đời để theo đuổi những thứ, thay vì làm cho họ hạnh phúc, lại khiến họ lo lắng và khổ sở.
Một trong những điều con người vì lầm tưởng mà theo đuổi là sự nổi tiếng. Sự nổi tiếng mà ta đang bàn có nhiều mức độ. Một số người muốn nổi tiếng khắp thế giới. Một số khác thì không muốn nổi danh ở cấp quốc tế mà chỉ cần có danh tiếng ở cấp địa phương hay vùng miền. Và có cả những người không ham chạy theo danh vọng, dù là ở cấp địa phương, nhưng lại tìm kiếm sự nổi tiếng trong nhóm xã hội của họ hay sự công nhận trong ngành nghề của họ. Và gần như ai cũng tìm kiếm sự ngưỡng mộ từ bạn bè, xóm giếng. Họ tin chắc rằng đạt được danh tiếng (theo nghĩa rất rộng của từ này) sẽ làm họ hạnh phúc. Họ không nhận ra rằng sự nổi tiếng, cho dù ở mức độ toàn thế giới hay chỉ đơn giản là sự ngưỡng mộ của hàng xóm, đều phải trả bằng một cái giá nào đó. Quả thật, các nhà Khắc kỷ cho rằng cái giá của danh tiếng cao đến nỗi nó lớn hơn rất nhiều so với bất kỳ lợi lạc nào mà tiếng tăm có thể ban cho chúng ta.
Để hiểu rõ hơn cái giá của sự nổi tiếng, hãy xem ví dụ sau đây của Epictetus. Giả dụ mục tiêu của bạn là trở thành một cá nhân xuất chúng của xã hội, “có tiếng tăm” trong vòng tròn xã hội của bạn, và giả sử một người nào đó trong vòng tròn xã hội của bạn đãi tiệc. Nếu người này không mời bạn dự tiệc, bạn sẽ trả một cái giá: Bạn sẽ nổi giận do bị coi thường. Nhưng ngay cả khi anh ta mời bạn, Epictetus chỉ ra, đấy là bởi vì bạn đã trả một cái giá trong quá khứ: Bạn đã cố hết sức chú ý đến người thiết đãi tiệc và tuôn một tràng những lời có cánh dành cho anh ta. Epictetus cho biết thêm là trong cả hai trường hợp, bạn đều tham lam và ngu ngốc khi kỳ vọng có được một vị trí ở bàn tiệc mà không phải trả cái giá này.
Epictetus tin rằng bạn sẽ sống ổn hơn rất nhiều nếu chẳng màng đến địa vị xã hội. Thứ nhất, bạn sẽ không phải tốn thời gian để cầu cạnh người này. Ngoài ra, bạn sẽ không cho anh ta cái quyền làm bạn bực bội đơn giản chỉ vì không mời bạn dự tiệc.
Các nhà Khắc kỷ coi trọng sự tự do của họ, và bởi vậy họ không muốn làm những việc sẽ trao cho kẻ khác quyền năng chế ngự họ. Nhưng nếu tìm kiếm địa vị xã hội, chúng ta đang trao cho người khác quyền lực đối với chúng ta: Chúng ta phải làm những việc có toan tính để khiến họ ngưỡng mộ ta, và chúng ta phải kiềm chế, tránh làm những việc khiến họ không hài lòng. Epictetus do đó khuyên chúng ta đừng mưu cầu địa vị xã hội, kể từ lúc biến nó thành mục tiêu làm vừa lòng người khác, chúng ta sẽ không còn được tự do làm vui lòng bản thân. Ông cho rằng, chúng ta sẽ biến mình thành nô lệ.
Nếu muốn giữ lại sự tự do của mình, Epictetus nói, chúng ta phải cẩn thận trong quan hệ với người khác, dửng dưng trước những gì họ nghĩ về ta. Hơn nữa, thái độ dửng dưng của chúng ta cần trước sau như một; nói cách khác chúng ta nên bỏ qua sự chấp thuận cũng như sự phản đối của họ. Thật vậy, Epictetus nói rằng khi người khác khen ngợi chúng ta, phản ứng thích hợp là cười nhạo họ. (Nhưng đừng cười to tiếng! Dù Epictetus và các nhà Khắc kỷ khác tin rằng chúng ta nên thờ ơ trước những ý kiến của người khác về ta, họ sẽ khuyên chúng ta nên che giấu thái độ bàng quan đó. Suy cho cùng, nói với ai đó rằng bạn chẳng thèm bận tâm tới suy nghĩ của anh ta rất có thể là sự xúc phạm tệ hại nhất mà bạn có thể gây ra.)
Marcus đồng ý với Epictetus rằng chúng ta thật dại dột khi cứ mải bận tâm về những gì người khác nghĩ về mình và đặc biệt ngu xuẩn khi tìm kiếm sự chấp thuận của những người mà ta bất đồng về giá trị sống. Bởi vậy, mục tiêu của chúng ta nên là sống thờ ơ trước những quan điểm của kẻ khác về mình. Ông nói thêm rằng nếu có thể làm được việc này, chúng ta sẽ cải thiện chất lượng sống của mình.

........(Còn tiếp ...)

Vui lòng đọc tiếp đầy đủ trên ứng dụng truyện TYT (iOS, Android).
Trải nghiệm nghe truyện audio, tải truyện đọc offline, đặc biệt hoàn toàn miễn phí.