Trên bầu trời nắng chói
chang nổi lên một đốm trắng, anh đang nhìn theo thì nó bỗng biến thành vòng
tròn, giữa vòng tròn có một hạt nhân đung đưa nhè nhẹ tựa quả lắc đồng hồ đang
nhắm thẳng xuống đầu anh.
Chắc chắn đó là một
chiếc dù, nhưng không hiểu sao ở khoảng trời nó xuất hiện lại không thấy bóng
dáng hay thanh âm của máy bay.
Anh chưa kịp lấy làm lạ,
chiếc dù đã tao nhã lượn xuống sân vườn trồng nào nhót tây, bạch dương, hồng,
sồi, tử vi, cẩm tú cầu nở lộn xộn, san sát nhau.
Chiếc dù nhẹ nhàng đáp
đất, không vướng vào cành cây, cũng không làm rơi một chiếc lá. “Hello, how are
you!” Một người nước ngoài, một thằng Tây lông lá gầy nhom nom hệt tướng
Percival* cười rạng rỡ bắt chuyện. Chiếc dù trắng
toát phủ lên vai hắn như áo choàng, rồi trượt xuống rơi trên sân trông như lớp
tuyết trắng.
Arthur Percival (1887-1966), tướng
lục quân của quân đội Anh trong Thế chiến thứ Hai.
Hắn đã chào thì mình
cũng không thể không trả lời, hay chào “I am very glad to see you!”? Nói thế
với một vị khách không mời mà đến, đúng hơn là một thằng Tây lông đáng ngờ
chẳng biết có phải khách không, thì thật buồn cười. Còn “Who are you?” nghe như
đang tra hỏi vậy. “Thằng kia mày là ai, là ai, là ai?” Hỏi ba lần không đáp thì
“pằng” cho hắn một phát.
Mà mình đang nghĩ gì thế
nhỉ, phải chào hỏi trước đã.
“How, how, how...” Thanh
âm lồm cồm bò từ dưới bụng lên nhưng lại dính chặt trong miệng không phát ra thành
tiếng. Anh nhớ trước đây đã từng cuống cà kê như vậy, đó là khi nào nhỉ, còn
đang mải tìm kiếm câu trả lời thì Toshio choàng tỉnh khỏi giấc mộng.
Ở bên cạnh, Kyoko vợ anh
đang co mình như một con tôm, mông cô đẩy anh ép chặt vào tường, không cựa quậy
nổi. Anh xô thẳng vợ về phần giường của cô, bỗng nghe tiếng “cạch”.
Có gì đó rơi từ trên
giường xuống sàn.
Ngay lập tức Toshio nhận
ra đây là cuốn sách hội thoại tiếng Anh thường ngày mà Kyoko lẩm bẩm đọc từng
đoạn trước khi đi ngủ. Và anh đã hiểu ra nguyên nhân cho giấc mơ kì lạ của
mình.
Chiều tối nay, một cặp
vợ chồng già người Mỹ Toshio chưa từng gặp mặt sẽ đến chơi nhà họ. Một tháng
trước, Kyoko hưng phấn phe phẩy chiếc phong bì viền đỏ trắng xanh gửi qua đường
hàng không, nói với anh, “Papa này, vợ chồng Higgins sẽ đến Nhật, cho họ ở nhà
mình nhé!”
Cô ấy đã gặp vợ chồng
ông Higgins vào mùa xuân năm đó ở Hawaii.
Toshio là chủ một studio
sản xuất phim quảng cáo trên tivi, tuy quy mô nhỏ nhưng vẫn phải đi gặp nhà tài
trợ, rồi giám sát quay phim này nọ nên giờ giấc thất thường. Anh có mối quan hệ
với hãng hàng không có thể mua vé giá rẻ, muốn bù đắp cho vợ con nên đã gửi
Kyoko và cậu con một Keiichi sắp ba tuổi đến Hawaii. Mặc dù anh cũng hơi hối
hận vì vung tay quá trán, nhưng may nhờ cách tính toán sổ sách đại khái của
doanh nghiệp nhỏ mà anh có thể dùng tiền của công ty để trang trải mọi chi phí
cho hai mẹ con.
Kyoko chỉ có chút vốn
tiếng Anh học ở trường đại học ngắn hạn nhưng chẳng chút lo lắng về việc dẫn
một đứa trẻ đi du lịch, ngược lại, không biết đây có phải là biệt tài của phụ
nữ không mà cô thoải mái làm bạn với rất nhiều người xứ lạ, trong đó có vợ
chồng Higgins. Họ làm ở Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nhưng đã nghỉ và sống bằng lương
hưu, ba cô con gái đều đi lấy chồng. Không biết thời còn tại chức địa vị xã hội
ở mức nào, nhưng giờ họ có thể thong thả cùng nhau đi du lịch vòng quanh thế
giới.
“Người ở đó đúng là máu
lạnh. Lập gia đình xong là bố mẹ con cái cứ như người ngoài.” Kyoko nhận xét mà
không nghĩ đến cách cô đang đối xử với bố mẹ mình “Em nghĩ mình đối tốt với họ
cũng không thiệt gì nên mới quan tâm một chút, không ngờ lại khiến họ cảm kích,
còn bảo em đáng yêu hơn cả con đẻ.”
Vợ chồng Higgins đãi
Kyoko một bữa ở khách sạn sang trọng, thuê máy bay riêng đưa đi vòng quanh đảo.
Cô sẽ không bao giờ được hưởng thụ như vậy khi đi du lịch với kinh phí 500 đô
la.
Sau khi cô về nước, nhà
Higgins lại gửi sô cô la cho Keiichi nhân dịp tháng Bảy sinh nhật thằng bé. Để
đáp lại, cô gửi cho họ tấm thảm cói nghệ thuật dệt cảnh tuyết rơi giữa trời
xanh, tuần một lần trao đổi thư qua đường hàng không vượt Thái Bình Dương.
Cuối cùng, họ thông báo
sẽ đến Nhật Bản.
“Họ đều rất tốt bụng,
rồi một ngày thể nào papa cũng đến Mỹ, có người quen ở đó càng yên tâm hơn chứ
sao? Cả Keiichi nữa, ông bà ấy nói nhất định sẽ cho nó vào trường đại học Mỹ
đấy.”
Không biết Kyoko đã tính
toán đến đâu, nhưng Keiichi mới ba tuổi, giả sử nó có vào đại học thì mười lăm
năm sau, ai biết ông cán bộ nghỉ hưu đó có còn sống không.
Anh định châm chọc nhưng
cũng hiểu mấy lời nói đầy mùi tính toán của Kyoko chẳng qua chỉ để thuyết phục
anh chịu chi tiền đón tiếp vợ chồng họ. Cô thực sự choáng ngợp trước sự kiện
trọng đại có người Mỹ đến làm khách nhà mình.
“Họ từng bảo muốn thấy
nơi em sống, muốn gặp anh.” Cô quyết định đồng ý trước cả khi Toshio kịp ý
kiến. “Bé Kei này, ông bà Higgins sẽ đến thăm chúng ta, con có nhớ họ không?
Khi ông ấy nói ‘Hello’ với con, con đã vẫy tay chào ông ấy và nói ‘Bye’ đó.”
Kyoko cười lanh lảnh.
Vậy ra bây giờ là tình
hữu nghị Mỹ-Nhật Hello-Bye à. Vào thời điểm này hai mươi hai năm trước là tình
hữu nghị Mỹ-Nhật Kiu-Kiu.
“Mỹ là đất nước của
những quý ông, người ta hay nói ‘Lady first’, họ rất tôn trọng phụ nữ và để ý
phép lịch sự. Tạm quên vụ ‘Lady first’, nhưng mấy phép lịch sự, tôi lo nhỡ các
cậu làm gì vô lễ, mấy người Mỹ đó sẽ nghĩ Nhật Bản là một nước mọi rợ.” Thầy
giáo tiếng Anh của Toshio trước đây, có lẽ muốn bù đắp cho cảm xúc tiêu cực khi
bị ép dạy thứ ngôn ngữ của kẻ địch nên hơi tí lại đánh học sinh, chẳng khác nào
loài chuột*. Mà ông thầy này lại nhát gan, hễ thấy ném bom
là chui ngay xuống hầm, vừa lẩm nhẩm Bát nhã tâm kinh vừa run lẩy bẩy.
Hình ảnh so sánh theo quan niệm của
người Nhật, thường để chỉ kiểu người hay thậm thụt làm chuyện xấu.
Trong buổi học đầu tiên
sau ngày Nhật bại trận, thầy viết thật to chữ “THANK YOU” và “EXCUSE ME” lên
bảng, nói vẻ khinh miệt, “Viết thì viết chứ chắc chẳng ai đọc được đâu nhỉ.”
Thầy nhìn quanh lớp rồi
viết phiên âm lên trên, “San kiu, ếch xừ kiu dư mi, rõ chưa? Trọng âm đặt ở
‘kiu’, ‘kiu’ đấy.” Thầy ấn mạnh viên phấn, gạch trên đầu chữ “kiu”, viên phấn
gãy đôi văng ra.
“Lại nữa rồi,” cả lớp
cười nhạt. Cho đến hai tháng trước, thầy giáo Hán văn toàn quên phứt bài giảng
để lao vào bình luận về trận quyết chiến trên lãnh thổ Nhật Bản.
Thầy bảo ông trời về phe
chúng ta, rồi viết lên bảng “Súc sinh Anh-Mỹ” đầy uất hận, bảng kêu ken két,
phấn cũng gãy nên bọn học sinh quen rồi.
“Trong trường hợp xấu
nhất chỉ cần mỉm cười và nói ‘kiu’ là người Mỹ sẽ hiểu, nghe chưa?” Thầy dạy.
Một tiết sáu mươi phút kết thúc với Kiu-Kiu, cả lớp ra lấp hầm tránh bom đào
quanh sân trường. Ai đó bị trúng viên đá liền nói “Kiu”, ai đó nhờ giữ hộ một đầu
cây cột lớn cũng nói “Kiu”, chẳng mấy chốc “Kiu” đã trở thành ngôn ngữ thịnh
hành.
Cũng dễ hiểu khi thế hệ
Toshio không nói được tiếng Anh. Năm lớp Chín, họ chỉ viết được “Black” và
“Love”, từ đọc được nghe ná ná tiếng Anh nhất là “Umbrella”, không ai phân biệt
được sự khác nhau giữa các đại từ “I”, “my” và “me”.
Năm 1943 Toshio vào đại
học, ngay học kì một đã được dạy cách đọc chữ La tinh. Trở về nhà, anh đọc dòng
chữ “Công ty Hưng nông Hokkaido” trên hộp bơ, đây là lần đầu tiên anh đọc chữ
viết ngang*.
Tiếng Nhật thường viết theo hàng
dọc.
Anh còn chưa quen đọc
“This is a pen” thì các tiết tiếng Anh đã được thay bằng giờ huấn luyện. Chỉ
những khi trời mưa thầy giáo tiếng Anh mới lên lớp, nhưng, “Đại học ở Mỹ, cứ
cuối tuần sinh viên lại tụ tập tiệc tùng nhảy nhót, toàn chơi thôi, sinh viên
Nhật mà đến đó thì...” Thầy ca ngợi chế độ sinh viên nhập ngũ ở Nhật. “Các em
chỉ cần học ‘Yes’ và ‘No’ là đủ. Khi tấn công Singapore, tướng Yamashita* đã nói với tướng giặc Percival...” Nói đến
đây thầy đập bàn rầm một cái, mặt giật giật, bạnh má, tròng mắt lồi ra ngoài,
‘“Yes hay No hả’!* Là tinh thần như vậy đấy.”
Yamashita Tomoyuki (1885-1946), tư
lệnh quân đoàn lục quân 25 trong Chiến tranh Thái Bình Dương, nổi tiếng với
chiến công đánh chiếm Singapore và thuộc địa Mã Lai của Đế quốc Anh, biệt danh
“Con hổ Mã Lai”.
Câu nói và hành động nổi tiếng của
tướng Yamashita khi ép quân Anh (bấy giờ đang chiếm đóng Singapore) đầu hàng vô
điều kiện. Hàm ý: “Có ý định đầu hàng hay không, nói nhanh một lời đi!”
Sinh viên cũng có thi
cử, nhưng trong bài dịch từ tiếng Nhật sang tiếng Anh, Toshio dịch “nhà của cô
ấy” thành “she’s house” mà vẫn được điểm.
Với anh, hình ảnh
Percival nặng nề vác cả bó cờ gồm cờ Anh và cờ trắng, mặc quần cộc phơi hai
cẳng chân gầy guộc ra ngoài đại diện cho bọn Tây lông*.
Hình ảnh tướng Percival khi đi diễu
hành với cờ trắng chấp nhận đình chiến. Đây được cho là cuộc đầu hàng lớn nhất
trong lịch sử quân đội Anh.
“Đám Tây lông người cao
lớn nhưng hông rất yếu vì thường ngồi trên ghế. Còn người Nhật chúng ta sinh
hoạt trên chiếu, ngồi quỳ nên hông rắn chắc.” Thầy giáo dạy Judo đứng dưới tấm
bảng đề “Chú ý dưới chân”, hô lớn, “Vì vậy đối với những thằng Tây lông, các em
chỉ cần nắm lấy hông ném xuống, hoặc móc chân quật ngã, một phát là hạ được.
Hiểu chưa? Nào, đứng dậy!”
Khi tự luyện tập, đám
sinh viên thường tưởng tượng kẻ địch là Percival, hô to “Ây”, quật mạnh lão già
đang bất an cúi gằm đó*, nháy mắt ấn lão xuống sàn, khóa đầu, “Yes hay
No, Yes hay No!”
Cũng là hình ảnh tướng Percival khi
đi diễu hành với cờ trắng.
Sang năm thứ hai, lớp
Toshio đến các thôn làng lao động công ích. Sau khi Nhật Bản thua ở đảo Saipan*, nhà cửa phải tháo dỡ, mấy đồ đạc như chiếu lát
sàn, vách ngăn di động, cửa trượt, cửa chớp được chất lên xe kéo, chở đến
trường Quốc dân gần đó.
Hòn đảo lớn nhất quần đảo Bắc
Mariana, Mỹ.
Khi ngôi nhà chỉ còn lại
cái vỏ, lính cứu hỏa quấn lưới quanh cột chính, kéo sập xuống. Người ta thấy
dấu tích tháo chạy vội vã của những người từng sống trong nhà như bồn tắm vẫn
đầy nước, bỉm bẩn nơi mái hiên nhà vệ sinh đã khô lại, bức tranh vẽ thần Hotei*, cây đinh ba giống của Kato Kiyomasa*, cái két rỗng không (chiến lợi phẩm mà đám sinh
viên giấu ở bờ rào rồi mang về nhà) và một cuốn sách dày cộp viết toàn tiếng
Anh.
Vị thần hiện thân của tài sản, một
trong Thất Phúc Thần (bảy vị thần mang lại may mắn theo văn hóa dân gian Nhật
Bản).
(1562-1611), võ tướng, lãnh chúa
Nhật Bản thời kì Azuchi Momoyama thế kỉ 16 và thời kì Edo thế kỉ 17-19.
“Nhà này có gián điệp
à?”
“Biết đâu lại là mật
mã?”
Một người vừa nói vừa
lật sách đọc lướt, cả bọn dán mắt vào xem có từ nào mình biết không, hệt như
tìm kho báu.
Cuối cùng, cậu lớp
trưởng tìm thấy từ “SILK HAT”. “Nghĩa là chiếc mũ bằng lụa,” cậu ta lẩm bẩm.
Lập tức toàn bộ hình ảnh về sàn gỗ bị lật lên, quyển lịch cũ, hay cây cột nhà
còn dấu lá bùa bị xé trong đầu họ đều biến mất, thay vào đó là buổi dạ hội với
những người đội mũ lụa. Một đứa trân trối nhìn, “Thì ra silk hat là mũ lụa à.”
Đến tận bây giờ, hễ nghe
thấy từ “silk hat”, Toshio lại vô thức hình dung ngay ra chiếc mũ lụa.
Kyoko vẫn phơi phới, cô
đặt lá thư đầu tiên của ông bà Higgins trên chiếc bàn ăn chân ngắn. Toshio vẫn
nhớ rõ cảm giác bất an vào lần đầu thấy lá thư viền sặc sỡ đó. Một phần vì anh
không tự tin với tiếng Anh của mình, sợ nhỡ Kyoko nhờ đọc phải lắc đầu từ chối
thì mất mặt, còn phần nhiều vì bối rối không biết phải làm sao khi nhận được
thư của người Mỹ.
Nhưng Kyoko lại rất phấn
khởi, có vẻ cô đọc hiểu nên kể cho anh nội dung.
“Em phải viết thư trả
lời họ, công ty anh có ai dịch hộ em được không?”
“À chắc có.”
“Thế nhờ anh nhé, em đã
viết rồi đây.”
Toshio nhận lấy đọc thử,
lá thư viết bằng ngôn từ hoa mỹ như của một nữ sinh. Anh lập tức nhớ đến một
hay hai nhân viên trong công ty đang cố gắng học tiếng Anh, dự định sau này
sang Mỹ. Anh tính nhờ họ dịch, nhưng để chắc chắn không xảy ra rắc rối, anh đọc
nội dung thư trả lời và thấy khó chịu với câu “Chồng tôi cũng rất biết ơn ý tốt
của ông bà”. Anh xé bỏ lá thư.
Cứ như bị truy đuổi, lá
thư thứ hai của ông bà Higgins lại đến, trong thư nói gần nhà có một người Nhật
dịch giúp nên Kyoko có thể viết bằng tiếng mẹ đẻ, họ rất mong nhận được thư của
cô.
Kyoko cảm động trước
thành ý của họ nên lấy luôn giấy viết thư vẫn để dành từ khi Toshio mua làm quà
cho cô ở Kyoto, và viết một bức thư dài.
Dù Toshio không hỏi nội
dung của lá thư đó nhưng Kyoko chẳng giấu giếm gì, cô tự hào kể với anh, “Ông
bà Higgins nói việc làm phim quảng cáo trên tivi ở Mỹ cũng rất triển vọng, công
việc bận rộn nên anh hãy giữ gìn sức khỏe. Anh có nghe không? Họ nói với anh
đấy!”
Làm phim cũng dăm bảy
loại, có những nhà sản xuất phim truyền hình mua lại cả một hãng phim
Hollywood, lại có những đơn vị nhỏ như công ty của Toshio chuyên sản xuất mấy
đoạn quảng cáo vẻn vẹn năm đến mười lăm giây, lợi nhuận ít nên phải nhận nhiều
việc về làm.
Toshio chẳng muốn giải
thích về sự khác biệt đó. Kyoko như ở trên mây, ấm ức nói, “Papa chuyển sang Mỹ
làm thì tốt hơn, bên Mỹ mới có tương lai.”
“Bây giờ thì muộn rồi. À
không, tính ra, đến cả con mèo hay cái muôi cũng đi du lịch nước ngoài, thì
người chưa đi lần nào có khi lại có giá hơn, vì chưa bị nhiễm độc bởi những thứ
lai căng.”
“Có mà anh đang tiếc
nuối, cảm thấy không bằng người ta ấy. Nếu là vì ngôn ngữ thì đừng lo, đâu sẽ
vào đó.” Sau hôm quyết định đi Hawaii, Kyoko đã mua đĩa hội thoại tiếng Anh,
luyện tập cách trả lời khi nhập cảnh hay những từ ngữ dùng khi mua sắm. Kết quả
của những nỗ lực đó là cô đã dạy Keiichi, “Nghe nói bên Mỹ họ không dùng
‘papa’, ‘mama’ đâu, phải là ‘daddy’ và ‘mommy’ đấy. ‘Mama’ dùng để chỉ người
đàn bà mất nết.”
Gần đây Toshio đã nhượng
bộ, không bắt gọi “bố” mà cho gọi là “papa”, chẳng lẽ giờ lại đổi thành “daddy”
nữa? Quá lắm rồi. Anh dứt khoát phản đối, “Không biết ở Hawaii thế nào nhưng ở
đây thì phải gọi là papa!” Rất hiếm khi anh dứt khoát như vậy.
Trước khi nước Nhật bại
trận, dù không được đào tạo bài bản nhưng Toshio cũng học tiếng Anh viết, sau
khi bại trận thì học thêm tiếng Anh nói, tiêu biểu là giáo trình Come,
come, everybody.
Khi anh lên lớp Mười,
nhà trường thành lập Câu lạc bộ Tiếng Anh, tập trung nhiều học sinh xuất sắc.
Có lần, dưới trời nắng chói chang, ngoài cửa câu lạc bộ đấu vật mà trước đây là
nơi luyện tập Judo, một người học lớp trên hỏi anh, “Oat tsumara izu you?”
Anh còn đang đoán
“tsumara” có lẽ là “tomorrow”, suy ra hắn muốn hỏi “Ngày mai làm gì?”, thì
người kia cười khẩy, “Nói ‘What’s the matter with you’ thì mày cũng không hiểu
đâu nhỉ, oat tsumara izu you*. Have a good time.” Dứt lời, hắn ta cười hô hố
với đám bạn.
Cách phát âm tiếng Anh theo âm Nhật.
Người này đang mỉa Toshio không biết tiếng Anh chính gốc.
Học hết lớp Mười, Toshio
bỏ học.
Bố chết trận, mẹ đau ốm,
em gái học lớp Tám đã phải quán xuyến việc nhà, bản thân anh hết làm ở nhà máy
sản xuất bít tất, nhà máy pin khô lại đến quảng cáo cho nhật báo Keihan để kiếm
cơm nuôi ba người.
Một lần, khi anh trốn
việc đi lang thang ở công viên Nakanoshima...
“Cậu có phải học sinh
không? Là học sinh thì cho tôi nhờ chút,” một cô gái hỏi anh.
Bấy giờ Toshio đang mặc
đồng phục của trường dự bị đào tạo không quân tập sự* gồm áo bảy khuy (đứt hai cái cuối) và quần
nài ngựa bằng vải bó sát từ cẳng chân xuống. Thời đấy thì ăn mặc như vậy đã là
tử tế, có lẽ cô gái cảm thấy tin tưởng được.
Trường đào tạo học sinh thành lính
điều khiển các phương tiện trên không thường sử dụng để tấn công, do thám.
“Tôi muốn bắt chuyện với
lính Mỹ, cậu có thể làm trung gian không?” Cô gái nhìn một tên lính có vẻ rảnh
rỗi, đang dõi theo những con thuyền nổi trên mặt sông. Ra vậy.
“Mai cậu đến đây nhé,
tôi sẽ trả ơn.”
Nhưng Toshio chỉ biết
câu “How are you” chào hỏi mà cũng chưa nói chuyện với bọn Tây lông bao giờ.
Anh còn đang chần chừ thì tên lính như đã nhận thấy, tiến lại gần, giơ nắm tay
to dày lên bảo, “Squeeze.” Thoạt đâu Toshio chẳng hiểu “squeeze” nghĩa là gì,
nhưng chợt nhớ thầy giáo tiếng Anh kiêm huấn luyện viên câu lạc bộ bóng chày
từng giải thích cho đám thành viên đang đờ người ra vì ngạc nhiên, “Squeeze
nghĩa là vắt, là siết chặt. Các cậu đã được học squeeze tuyết sẽ thành quả bóng
tuyết rồi còn gì.”
Toshio bèn rụt rè giơ
tay ra siết lấy tay hắn, tên lính nhìn như muốn nói sức chỉ được thế thôi à,
rồi nhẹ nhàng siết ngược lại chẳng khác nào vo tròn tờ giấy bỏ đi, làm Toshio
đau muốn nhảy dựng. Có lẽ tên lính muốn thể hiện trước mặt cô gái, còn cô gái
thấy Toshio nhăn mặt thì bật cười.
Tên lính không bỏ lỡ cơ
hội liền gợi chuyện, cô gái bối rối nhìn Toshio. Anh nghe hiểu được vài từ rời
rạc như tên, bạn, nhưng chẳng hiểu hắn nói gì.
Lớp Mười Toshio bắt đầu
được học bài bản, nhưng vì thiếu giáo viên tiếng Anh nên trường thuê giáo viên
tạm thời.
Thầy dạy lớp Toshio là
một ông chú toàn giải thích về từ tượng thanh, “Ở Nhật tiếng chuông xe điện kêu
‘chin chin’ nhưng ở Mỹ kêu ‘đing đong’, tiếng mèo kêu ‘nheo’ ở Nhật thì là
‘meo’ ở Mỹ, tiếng gà kêu ‘kô kê cốc kô’ thì sang Mỹ lại là ‘cục ta cục tác’.”
Mấy thanh niên chăm chỉ
còn tự làm thẻ học từ mới, mặt trước ghi “chin chin”, mặt sau ghi “ding đong”.
Có lần thầy còn dạy “He
cannot be cornered”* nghĩa là anh ta không thể ở trong góc. Mặc
dù không hiểu lắm nhưng Toshio hơi nghi ngờ thứ tiếng Anh này. Thầy nào trò
nấy, Toshio nghe tên lính nói mà thấy chẳng khác mấy tiếng người Tàu ngái ngủ.
Anh ta sẽ không bị dồn vào đường
cùng đâu.
Biết mình phải nói gì đó
nên Toshio đành dùng tay hết chỉ tên lính lại trỏ cô gái, ngẫu nhiên hét lên
“Double, double”, tên lính có vẻ mãn nguyện bảo “OK, OK” rồi cứ thế ôm lấy vai
cô gái, ra lệnh cho anh, “Taxi!”
Những chiếc taxi trông
như đang cõng cặp trên lưng nối đuôi nhau tằng tằng chạy qua, nhưng Toshio
không biết phải làm sao để dừng chúng lại. Thấy Toshio lúng túng, tên lính xé
tờ giấy trong cuốn sổ tay của hắn, dùng bút bi viết to chữ TAXI rồi khinh khinh
giơ ra trước mũi anh thúc giục. Một lát, như biết không thể trông chờ gì ở
thằng này, hắn kéo cô gái bước đi.
Toshio nhìn chữ TAXI
được viết bằng tiếng Anh chính hiệu trên tờ giấy, cất cẩn thận vào túi áo ngực
như thể cất chữ kí của một ngôi sao điện ảnh, thậm chỉ còn khe khẽ bắt chước
phát âm của tên lính.
Hôm sau Toshio lại đến
chỗ cũ, không hi vọng gì nhiều, nhưng cô gái đã ở đó, giơ ra lon cà phê MJB
225g và lon ca cao Hershey vẻ tự hào, “Những thứ này cậu có biết ai muốn mua
không?”
Toshio chỉ cho cô quán
giải khát trong công viên Nakanoshima, nơi tụ tập của những cô gái bán hoa phục
vụ lính Mỹ, đến đó một dân thuộc địa* sẽ mua lại tất cả cà phê, sô cô la, phô
mai, thuốc lá (những thứ tên lính trả cho các cô thay tiền).
Chỉ người dân các nước bị Nhật Bản
chiếm đóng, cụ thể là Triều Tiên hoặc Đài Loan.
“Tôi sẽ trả công cho
cậu, bán giúp tôi nhé,” cô gái chắp tay nhờ.
Toshio đến cửa hàng, ở
đó có bán bánh thạch, bánh đậu đỏ, bánh cuộn nhân kem, mỗi chiếc 10 yên, cà phê
5 yên.
Dân thuộc địa nọ không ở
đó, nhưng vừa nhìn thấy những thứ Toshio cầm đến, một phụ nữ béo tốt ra dáng
dân buôn đã đon đả, “Tôi nhận cho.” Rồi bà ta rút từ cái ví màu đen to như ví
của phụ xe buýt ra một tập tiền, nhanh nhẹn đưa Toshio 400 yên, “Cậu không có
thuốc lá à, tôi mua một hộp giá 1200 yên đấy.”
Trong cửa hàng còn một
người nữa, nhìn bề ngoài biết ngay là gái bán hoa.
“Only five minutes more,
give me five minutes more*,” chất giọng cô ta thanh thoát lạ thường.
Chỉ năm phút nữa thôi, cho tôi thêm
năm phút nữa. Lời bài hát Five minutes more, nhạc phim The
Sweetheart of Sigma Chi (Người tình của Chí Ma).
Toshio cũng biết vài bài
hát tiếng Anh. Thảo luận, biểu tình, chơi trong ban nhạc, bóng chày... chương
trình giáo dục ở cấp hai xét ra cũng chỉ có vậy. Trong buổi thảo luận anh được
chọn làm đại diện cho lớp lên thuyết trình chủ đề “Đồng phục, nên hay không”.
Dù nên hay không thì anh cũng chẳng đủ được nửa cái điều kiện để mặc đồng phục.
Bấy giờ chiến tranh kết
thúc đã được một năm. Hồi cuối năm, năm hay sáu nữ sinh mặc đồng phục thủy thủ
rất xinh đi ngang bờ hào thành Osaka đổ nát, học sinh trường Otemae đột ngột
hất tung váy họ ngay trước mặt Toshio, nó phất phơ như đang nhảy múa.
Toshio chỉ biết ngẩn ngơ
nhìn. Khác với họ, em gái anh vẫn chỉ mặc quần thụng. Tại các trường cấp hai,
học sinh vẫn mặc trang phục như thời chiến, kể cả nữ sinh.
Ban nhạc của trường mới
đâu toàn học sinh khá giả mặc đồng phục, không có nhạc phổ nhưng lại đầy đủ các
loại nhạc cụ, chơi nào Em là tia nắng của anh, Ánh đèn trong thung
lũng, Khu vườn nước Ý, Ánh trăng Colorado. Rồi cả bản nhạc huyền thoại
như La Cumparsita. Khi lên phát biểu, một học sinh lớp Mười một
(con địa chủ ở gần phố đèn đỏ Hashimoto, nghe nói cũng từng chơi gái ở đó) đã
giới thiệu đây là bản tango của Rodriguez, âm hưởng của Rodriguez vang lên thật
trang nghiêm, thấm sâu vào lòng Toshio. Có tờ báo đưa tin ngay cả thái tử cũng
hát bài Twinkle twinkle little star.
Chủ một cửa hiệu chụp
ảnh kỉ niệm ở Nakanoshima học khoa tự chọn trường chuyên ngữ nên giao tiếp
tiếng Anh rất giỏi, những lúc rảnh rỗi Toshio thường đến đó học nói tiếng Anh
để dùng trong công việc làm ma cô cho mấy tên lính, đổi lại anh đưa anh ta đầu
lọc thuốc lá. Nói là ma cô nhưng mỗi ngày anh chỉ dẫn được một, hai cô cho lính
Mỹ. Các cô đều mang sắc mặt xanh xao, vai gầy guộc, muốn làm gái bán hoa, đến
vì nghe nói có thể làm quen với lính Mỹ và xin được sô cô la.
Những tên lính Mỹ thì
đều còn trẻ và cố vẻ mặt buồn bã, không biết do lạ lẫm với Nakanoshima, đặc
biệt là những nơi săn gái, hay do nhớ nhà, mà thường đứng bần thần bên bờ sông.
Vào thời điểm này, dòng Dojima chảy xiết, nước sông trong veo. Toshio giới
thiệu họ với nhau.
Các cô đều không chuyên
nên xong việc cũng không biết cách đổi những món đồ nhận được thành tiền. Tiền
hoa hồng nhận được từ việc đổi những thứ đồ đó cho dân thuộc địa tính ra khoảng
100 yên, lời hơn hẳn những việc vặt làm lúc rảnh rỗi như bán tạp chí ảnh hay
bán báo dạo, bên cạnh nghề chính là quảng cáo. Thế là Toshio cố hết sức cười
nịnh bợ cho những tên lính đó vui vẻ, “I hope you have a good time!*” rồi thì “What kind of position do you like?*”.
Chơi vui nhé ông anh!
Anh thích tư thế nào?
Anh nói mà chẳng biết
nghĩa. Đúng như Kyoko nhận xét, vấn đề ngôn ngữ có thể xoay xở nhanh thôi.
Một đứa bạn cũ tình cờ
gặp Toshio, không để ý đến bộ dạng nhếch nhách mà ngạc nhiên khi thấy anh xì xồ
nói chuyện với mấy tên lính.
“Cậu ta làm phiên dịch,
tiếng Anh phải giỏi lắm đấy,” thằng bạn loan tin khắp trường nên nhiều đứa kéo
đàn kéo đống đến xem Toshio dịch.
Khi ông bà Higgins ấn
định ngày đến Nhật Bản, Kyoko lại chuyên tâm học tiếng Anh, cô còn dạy cả
Keiichi, “Good morning, sáng dậy phải chào ‘Good morning’ đấy, con nói thử đi
nào, papa cũng học nhé?” Cô nói khi nào ông bà Higgins đến còn phải dẫn họ đi
xem kịch kabuki*, rồi thăm tháp Tokyo nữa, vì dù gì hồi cô đến
Hawaii họ đã dẫn đi khắp nơi.
Một loại hình sân khấu truyền thống
của Nhật Bản, kết hợp diễn kịch với âm nhạc và vũ đạo. Na ná tuồng của Việt
Nam.
“Anh bận lắm, không đi
được đâu.”
“Có hai, ba ngày thôi,
kiểu gì chẳng sắp xếp được, ở Mỹ hai vợ chồng thường đi thành cặp, hồi em ở
Hawaii họ cũng hỏi sao chồng không đi cùng, em phải nói dối là anh sẽ đến sau
đấy.”
Nói hay thật, đây không
đi làm thì cô được đi chơi chắc. Toshio thấy bực mình, nhưng việc khiến anh
chán nản hơn cả là nếu họ đến, anh sẽ phải dẫn họ đi chơi Tokyo. Bên phải là
tòa nhà cao nhất Nhật Bản. “Look at the right building, that’s the highest!”
Sao tôi phải quay lại công việc ma cô ở Nakanoshima cơ chứ!
Kyoko đúng là dễ dàng
làm bạn với người Mỹ, chẳng chút ngần ngại.
Khi đi bộ trên phố
Ginza, Toshio trông thấy những người trẻ tuổi nói cười với người Mỹ rất vui vẻ,
trong đó có người còn không hề ngại ngùng vừa đi vừa khoác tay con gái Mỹ trên
đường lớn như thể đây là chuyện rất đỗi bình thường.
Thế hệ anh thật ra cũng
hay nói chuyện với lính Mỹ. Trên tàu điện đông đúc, một sinh viên căng thẳng
hỏi mấy tên lính bên cạnh, “What do you think of Japan?*”
Anh nghĩ thế nào về Nhật Bản?
Người nhún vai khinh
khinh, người liếc nhìn từ trên xuống, “Half good, half bad.*”
Vừa tốt vừa xấu.
Sinh viên nghe câu trả
lời thì nghiêm trang gật đầu như thể vừa được giảng giải một vấn đề triết học
uyên thâm. Cậu ta nhận phong kẹo cao su của tên lính nhún vai, dùng ngón tay
cuộn tròn thanh kẹo như người ta cuốn thuốc lá cho vào miệng. Tất cả mọi người
trên tàu đều nhìn theo ghen tị.
Hồi đó, chẳng hiểu sao
mấy tên lính động một cái là cho người Nhật kẹo cao su với thuốc lá, do e dè
khi gửi thân ở đất nước mới trước đó còn là kẻ địch sao? Hay do thương hại
những kẻ đang đói kém mặc dù kẹo cao su không làm người ta no bụng?
Mùa hè năm 1946, nhà
Toshio ở phố Omiya, rất xa thành phố Osaka, có lẽ do gần đó có nhiều nông trang
nên hoạt động phân phối thức ăn lúc chậm lúc bị cắt như có ai đó đã độc chiếm.
Em gái Toshio một ngày mấy lần đến ngó chiếc bảng đen trước cửa hàng gạo, rồi
lại trở về trong thất vọng vì không thấy thông báo cấp phát lương thực.
Lục lọi khắp nhà cũng
chỉ tìm thấy muối hạt và bột nở, suy nghĩ hồi lâu liền hòa vào nước để uống,
nhưng có đói đến mấy vẫn thấy thứ dung dịch đó thật kinh khủng.
“Phân phối đến rồi, họ
phát cho bảy ngày ăn,” đúng lúc đó bà vợ chủ tiệm cắt tóc có bộ ngực ngồn ngộn
như bò cái đến thông báo.
Toshio định mang theo
cái vá sâu lòng, nhưng e không đựng vừa gạo cho bảy ngày, nên chuyển sang mang
túi. Trước đây người ta thường chia nhỏ, mỗi đợt chỉ phân phối gạo cho hai, ba
ngày ăn, nên lượng gạo phát cho gia đình ba người nhà Toshio chỉ được một nhúm.
Đem theo cái túi to để đựng một nhúm gạo thì hơi xấu hổ, từ đó anh có thói quen
mang vá đi.
Khi chạy đến cửa hàng
gạo, Toshio thấy bên ngoài chất đầy những hộp các tông màu xanh lá mạ của quân
Mỹ.
“Ông nhà tôi ấy mà, đi
Mãn Châu về chẳng làm ăn được gì cả.”
“Thế còn tốt, chồng tôi
cứ nhè lúc tôi tắm xong sạch sẽ là lại sắp đến, nóng thì chớ, thật phát phiền.”
Các bà vợ vừa đợi phát
lương thực vừa cười cợt với nhau. Toshio hiểu họ nói gì nên bảo em gái, “Về nhà
đợi đi.” Ngực con bé đã hơi nhú ra, trước đây không có áo đế mặc nên nó cứ cởi
trần, một bà hàng xóm làm y tá nhìn thấy thì nói thẳng mặt, “Cái núm rất là dễ
thương nhưng khi cởi trần trước mặt chồng sẽ hơi xấu hổ đấy.”
Mọi người đều biết trong
thùng màu xanh lá mạ kia không có gạo, mà là phô mai hoặc mơ tây. Những đồ cấp
phát này của Mỹ, mơ ngâm đường không đủ no bụng nhưng phô mai có vẻ bổ béo,
trộn phô mai với xúp miso sẽ được một món ngon tuyệt. Tất cả đang chờ đợi thì
ông chú cửa hàng gạo dùng dao rạch thùng, để lộ ra những hộp nhỏ bọc giấy màu
đỏ và xanh lá cây đẹp đến lóa mắt.
Như để trấn an đám đông
đang xôn xao không biết đó là gì, ông ta bảo, “Mấy hộp này là kẹo cao su, lương
thực cho bảy ngày thay gạo,” rồi lôi cái hộp trông như hộp châu báu ấy ra, phần
này dành cho ba ngày. Một hộp đựng 50 gói, mỗi gói có năm thanh kẹo cao su, nhà
Toshio có ba người ăn trong bảy ngày nên ôm về chín hộp khá nặng, dù sao những
chiếc kẹo này cũng mang lại cảm giác xa xỉ.
“Cái gì thế?” Em Toshio
chạy ra hỏi, biết là kẹo cao su thì reo lên sung sướng.
Mẹ lấy một hộp để lên
bàn thờ đặt di ảnh người chồng chết trận.
Bàn thờ rất đơn giản,
chỉ là một phiến gỗ thô sơ do xưởng mộc gần đó làm, thù lao là một bộ lễ phục
truyền thống của mẹ.
Mẹ gõ chuông coong một
tiếng, xong rồi, bây giờ đến bữa tối vui vẻ của ba mẹ con. Cả ba bóc vỏ kẹo và
yên lặng nhai nhóp nhép. Một bữa họ tính ăn 25 thanh, ăn từng thanh một thì quá
ít, khi miếng kẹo cao su nhai trong miệng nhạt dần, họ bỏ một cái khác vào
miệng để lại có được vị ngọt, rồi một cái nữa.
Cứ nhìn miệng với hai má
phồng lên dễ mà tưởng họ đang ăn bánh mì hay bánh nếp nhân đậu đỏ.
“Cái này phải nhả ra
đúng không?” Em gái hỏi, dùng đầu ngón tay chọt cục kẹo cao su màu nâu đã nhai
bã.
“Đúng rồi,” Toshio đáp,
đứt lời cũng nhận ra, họ sẽ phải chèo chống cho qua bảy ngày bằng thứ kẹo chẳng
bõ dính răng này hả? Không phải dằn bụng bằng nước chè, mà bằng nước bọt?
Chỉ một lát sau lại đã
bị cảm giác đói cồn cào tấn công, anh không khỏi rơi nước mắt vì tủi thân và
bực mình.
Cuối cùng, Toshio đem
kẹo cao su ra chợ đen bán trước khi có lệnh cấm, dùng tiền bán kẹo mua bột ngô,
nhờ đó mà vượt qua cơn đói.
Anh không thấy tức nữa,
và hiểu ra một điều, kẹo cao su không thể làm người ta no bụng.
“Give me a cigarette,
chocolate, thank you.*” Toshio đã từng một lần năn nỉ xin lính Mỹ như
vậy, nhưng không có nghĩa là nói chuyện thoải mái được với người Mỹ.
Cho tôi xin điếu thuốc lá, xin thanh
kẹo sô cô la, cảm ơn.
Khác với bộ mặt như khỉ
của người Nhật, người Mỹ có mũi cao, mắt sâu. Nên giờ ai đó ở Nhật nói rằng mặt
người Nhật rất có duyên, nước da đẹp, Toshio cũng chẳng biết họ có nói thật hay
không? Với anh, dù là tay lính thủy ngồi gần trong quán bi-da, hay một người
nước ngoài trông nhếch nhác đi nữa, mặt mũi họ vẫn nhìn ra người văn minh. Anh
từng có lần không rời mắt nổi khỏi khuôn mặt góc cạnh sắc nét đó, chẳng phải
trông họ nổi bật hơn hẳn những người Nhật xung quanh sao? Thử nhìn vóc người
cao lớn, cánh tay to dày, bộ ngực chắc nịch của họ xem, đứng cạnh họ không thấy
xấu hổ sao?
“Ông Higgins là người
gốc Anh đấy, ông ấy nuôi râu bạc trắng như mấy diễn viên sân khấu kịch nổi
tiếng vậy.” Không cần Kyoko phải giải thích, chỉ cần nhìn những tấm ảnh màu họ
chụp là hiểu. Hình chụp ông Higgins trên bãi biển cát đen hay Diamond Head*, tuy những thớ thịt trên ngực hơi võng xuống
nhưng bụng dưới để trần thì rắn chắc, và bên cạnh ông, bà Higgins mặc bộ áo tắm
hai mảnh bất chấp tuổi tác. “Da họ trắng nên gặp nắng lập tức thành đỏ au, lông
rậm nhưng chất lông khác với người Nhật, mềm mại, vàng óng, rất đẹp!”
Một ngọn núi lửa ở Hawaii.
Kyoko nghĩ là do thức ăn
khác nhau nên sau khi đi du lịch về, trong một thời gian dài cô bắt Keiichi ăn
toàn thịt. Nhưng gần đây cô lại bảo, “Người Mỹ thích ăn bò bít tết, thịt ở Nhật
rất ngon, nhất định họ sẽ thích cho xem.” Không biết có phải muốn tập dượt
trước không mà cô mua về cả tảng thịt bò cho vào tủ lạnh đúng kiểu Mỹ, tối nào
cũng nướng bít tết rồi giải thích thế nào là thịt tái, thế nào là chín tới, hệt
như một bồi bàn nhiệt tình thái quá trong khách sạn.
Có lẽ do đã thấy ở
Hawaii nên Kyoko cho là chuẩn mực, tự làm một tấm phủ từ khăn tắm màu hồng, bọc
vào nắp đậy bệ ngồi nhà vệ sinh kiểu Tây, còn lo lắng vì bồn tắm của nhà không
giống bồn kiểu Tây, lại tỉ mẩn giết rệp rồi nhường phòng ngủ cho khách, mua đệm
trải giường. Trong căn phòng kiểu Tây, trang trí hoa giả thôi chưa đủ, có vẻ cô
lấy ý tưởng từ một bộ phim truyền hình của Mỹ, lại phóng to ảnh mình chụp cùng
Keiichi ở Hawaii và ảnh cưới rồi treo lên trang trí.
Ban đầu Toshio còn phàn
nàn, nhưng sau đó lại nghĩ Kyoko quyết định mọi việc thì anh càng nhàn, nên
bàng quan dõi theo phong cách trang trí nhà cửa thay đổi mỗi ngày với những đồ
rẻ tiền.