Vài năm trước Baidu đã bắt đầu tranh đua trên bảng xếp hạng. Ban đầu muốn tìm tài liệu rất khó khăn, đa phần các trang mạng bị quảng cáo của các lớp học thêm xâm chiếm.

Lâm Triều Tịch cố nhịn, quét qua một lượt các tiêu đề “Lớp huấn luyện Toán Olympic”, “Giáo viên thâm niên Đại học Tam Vị”, “Thầy giáo hướng dẫn khoa Toán trường Đại học Vĩnh Xuyên”. Mất một lúc cô mới biết câu mình hỏi Giới Nhiên “Rõ ràng khoa Toán trường Tam Vị giỏi hơn nhiều, sao đội tập huấn quốc gia lại đến trường Vĩnh Xuyên?” ngu ngốc đến mức nào, đáp án rất đơn giản, vì đây là truyền thống.

Đáp án rất đơn giản, vậy nên việc Giới Nhiên cảnh cáo cô “giới học thuật phức tạp” lại càng kì quái.

Mở thêm hai trang, cô nhận ra không tìm được những mẩu tin có ích hơn.

Bỏ qua vụ tra cứu, quyết định càng thêm mơ hồ, được Lục Chí Hạo khơi gợi, cô mở trang “Tìm kiếm tin tức”, nhập hai chữ “Toán Olympic” vào thanh tìm kiếm.

Khẽ nháy chuột, trang web lập tức tải mới, một loạt tiêu đề ào xuống thác như nước.

Tin tức hàng đầu nói về thiên tài Toán học tỉnh Hồ Nam.

Năm lớp sáu tiểu học đoạt giải nhất cuộc thi cúp Tấn Giang, cấp hai liên tục đứng nhất các cuộc thi Toán quốc gia cấp THCS, cấp ba liên tục đứng nhất các cuộc thi Toán toàn quốc cấp THPT, được tuyển thẳng Đại học Vĩnh Xuyên, hiện đang trong đội tập huấn quốc gia, giật huy chương vàng Olympic Toán đầu tiên trong đời.

Nếu không phải vì họ tên khác nhau, Lâm Triều Tịch còn tưởng mình đang xem sơ yếu lí lịch của Bùi Chi. 

Phản ứng đầu tiên của cô rất đơn giản, đất nước đông dân, thanh thiếu niên thiên tài nhiều thật. Sau đó mới để ý câu cuối cùng của bài viết: Lần đầu giật huy chương vàng, sao lại thế?

Nghĩ đến đây, cô thản nhiên tìm kiếm thành tích các cuộc thi Olympic Toán của đội tuyển quốc gia mấy năm gần đây.

Mở một trang web khác Lâm Triều Tịch mới biết, năm ngoái đội tuyển quốc gia đoạt giải Á quân Olympic Toán quốc tế, vậy nên tiếp đó là những mẩu tin liên quan đến việc nhìn nhận lại phương pháp đào tạo.

Đám học sinh cấp ba chỉ giành giải Á quân một lần, truyền thông đã lan tin phản ánh đào tạo Toán Olympic không có tác dụng luyện ra nhà Toán học, tiện thể còn phê phán hiện tượng xã hội các phụ huynh đua nhau gửi con đến lớp bổ túc Toán Olympic, yêu cầu giảm quy mô đào tạo Toán Olympic.

Hồi đó những tin tức kiểu vậy ngập tràn khắp nơi, giờ đây nhìn lại, Lâm Triều Tịch không mấy thoải mái.

Dù sao Lão Lâm cũng đang mở lớp dạy thêm Toán, dù ở thế giới nào, từ bé đến lớn cô đều tham gia các cuộc thi Olympic Toán. Dư luận xã hội lại đang chỉ trích Olympic Toán cô theo từ bé đến lớn chả có ích gì, cô thực sự thấy khó chịu.

Nhưng khó chịu thì khó chịu, để nghiêm túc đánh giá, dường như cô cũng đồng tình với một vài quan điểm trong số đó, ví dụ: Nhiều phụ huynh bắt ép con học Toán Olympic để được cộng điểm lên lớp, lơ là ôn tập kiến thức cơ bản.

Nhưng trong số những quan điểm về việc “Toán Olympic vô dụng với hầu hết học sinh”, bản năng Lâm Triều Tịch vẫn khó mà chấp nhận. Dù sao cô cũng chẳng phải thiên tài, đều nhờ Lão Lâm từng bước từng bước dẫn dắt mới tiến vào con đường thi thố Toán học.

Rất nhiều bản tin trích dẫn từ những bài viết của vài năm trước, bài viết nói rằng, sự thích thú và đam mê toán học tìm đến một cách tự nhiên.

Leonhard Euler, nhà toán học Thụy Sĩ, từ lúc 9 tuổi đã tự học Toán đại; Carl Friedrich Gauss, nhà toán học người Đức, 10 tuổi đã biết tính nhanh tổng từ 1 đến 100. Những học sinh hứng thú với Toán học cũng như có năng khiếu sẽ tự nhiên dấn thân vào con đường nghiên cứu Toán học. Bắt ép trẻ em đến lớp luyện Toán Olympic, dùng thành tích thi Olympic để đánh giá năng lực học Toán của con trẻ, cũng như móc nối nó để lên lớp là hành động vô cùng sai lầm.

Đa số những học sinh không hứng thú với Toán học nhưng vẫn nắm vững nội dung trên lớp không nhất thiết phải học Toán Olympic.

Cô nhìn chăm chú, nhận ra đối tượng được phỏng vấn trong bài viết đầu tiên chính là: Phùng Đức Minh, Đại học Vĩnh Xuyên.

Trước kia Giới Nhiên từng nói qua, hai ngôi sao sáng của giới Toán học trong nước đều không nhận thêm đệ tử. Một trong số đó là giáo sư Tăng của Đại học Tam Vị, người còn lại chính là giáo sư Phùng của Đại học Vĩnh Xuyên.

Nội dung mà giáo sư Tăng Khánh Nhiên nghiên cứu thuộc phạm trù “Mỗi con chữ ta đều biết nhưng kết hợp lại thì mờ tịt”, Lâm Triều Tịch nhục mặt nghĩ bụng, nếu ông không phải là thầy giáo hướng dẫn của Bùi Chi, có lẽ cô còn chẳng biết đối phương là ai.

Giáo sư Phùng thực ra có tiếng hơn hơn giáo sư Tăng, dù gì ông cũng từng chứng minh được giả thuyết Toán học nổi tiếng thế giới, còn tổ chức cả sở nghiên cứu Toán học ở Đại học Vĩnh Xuyên, đưa khoa Toán của học viện Khoa học Xã hội này lên vị trí hàng đầu cả nước…

Nghĩ đến đây, Lâm Triều Tịch bỗng giật mình, những chi tiết chôn sâu trong kí ức dần hiện ra.

Chuyên ngành Khoa học Xã hội trường Vĩnh Xuyên rất khá, hồi điền nguyện vọng đại học, cô định đăng kí khoa Tâm lí học ở đó, nhưng Lão Lâm không mấy đồng tình, đề nghị cô chọn trường Đại học Tam Vị.

Cô không nhớ thái độ phản đối của Lão Lâm lúc đó, nhưng vào Đại học Tam Vị, làm bạn cùng trường với Bùi Chi, đây cũng là cám dỗ quá lớn đối với cô, Lâm Triều Tịch không hề do dự mà vứt bỏ luôn Đại học Vĩnh Xuyên.

Giờ nghĩ lại, đến việc chọn trường nào, học ngành nào, cô cũng đều quyết định quá tùy hứng, có thể thấy cô trước kia vô trách nhiệm với bản thân biết bao.

Tại sao lại thế, Lão Lâm trước nay đâu buồn can dự vào quyết định của cô, nay lại âm thầm phản đối cô học Vĩnh Xuyên?

Ngoài cửa sổ là khuôn viên trường trong đêm đông vắng lặng, phía sân tập thắp một vòng đèn đường vàng mờ, phần còn lại của khuôn viên đều nằm trong bóng tối. Rõ ràng trong phòng máy bật điều hoà ấm áp, Lâm Triều Tịch lại cảm thấy rét lạnh.

Cô biết mình đang mắc lỗi logic trầm trọng.

“Tên của giáo sư Phùng” được cô miễn cưỡng tìm thấy trong lúc tra cứu cụm cụm từ “Toán Olympic”. “Đại học Vĩnh Xuyên” là một ngôi trường tốt, chỉ vì thứ tự lần lượt xuất hiện của những từ khoá này, cô còn định nhét thêm tên “Lão Lâm” vào, chuyện này quá nực cười.

Lâm Triều Tịch bình tĩnh lại, ánh sáng từ màn hình cổ lỗ sĩ chói mắt, nhưng cô nhìn chằm chằm ô tìm kiếm không chớp mắt.

Một lúc sau, cô kéo bàn phím, ngón tay cứng nhắc gõ ba chữ “Phùng Đức Minh”, nhấn dấu cách, chuẩn bị nhập thêm cái tên thứ hai…

——

Đại học Sư phạm Vĩnh xuyên, tổ chấm thi giải Toán quốc gia cấp THCS.

Chiều hôm bao phủ, văn phòng chấm thi vẫn sáng đèn.

Công tác chấm thi cho các cuộc thi Toán học phức tạp xa hơn mọi người vẫn tưởng, tư duy làm bài của học sinh mỗi người một kiểu, đòi hỏi giáo viên phải tập trung cao độ.

Làm việc này cũng không kiếm được là bao, hơn nữa lại rất khô khan, nhưng Cao Viễn vẫn rất thích thú khám phá lời giải của học sinh.

Lúc nghỉ giữa giờ, ông và Trương Thúc Bình đứng ngoài ban công hút thuốc. Gió phương Bắc thổi tới, điếu thuốc cháy nhanh hơn bình thường, Trương Thúc Bình vẫn miết phần đầu lọc, tựa như vô cảm.

“Không biết thành tích năm nay sẽ thế nào đây?” Đốt hết một điếu thuốc, Trương Thúc Bình nói một câu.

Câu nói này không có chủ ngữ, nhưng Cao Viễn biết, Trương Thúc Bình rất quan tâm đám học sinh trường Tam Vị mà họ lập quân lệnh trạng nhất định sẽ thi ra gì kia. Ngược lại thì đám học sinh của Đại học Vĩnh Xuyên không quá liên quan đến họ, nhưng chúng thực sự đang mang gánh nặng kì vọng của xã hội. 

Hai ngày trước, trường Vĩnh Xuyên truyền ra vài tin tức, đội tập huấn quốc gia xảy ra chút mâu thuẫn tư tưởng, chế độ huấn luyện tương đối hỗn loạn.

Người già nọ từng nói “hầu hết học sinh không nhất thiết phải học Toán Olympic” còn đang say mê nghiên cứu học thuật, ông vốn chẳng bận tâm chuyện cỏn con của đội huấn luyện. Nhưng sức ảnh hưởng từ lời nói của ông vẫn còn đó, bao gồm cả những quan điểm “Thuận tự nhiên mà học”, “Không nên ép buộc trẻ em học Toán để tham gia thi Olympic”, điều này khiến họ nảy sinh nghi ngờ với những phương pháp huấn luyện mà họ từng được tiếp thu.

Tuy mọi việc vẫn tiến triển bình thường, nhưng dùng một câu nói đầy chất điện ảnh để hình dung thì là “Lòng người rã rời rồi”, bởi vậy Lão Trương mới lo cho thành tích đội tuyển quốc gia năm sau. 

Cao Viễn ngậm đầu lọc thuốc: “Ông đúng thật cả nghĩ, lo cho xong đội của mình đi đã, đừng để trại đông tháng 12 năm nay rụng hết cả đoàn, lúc đấy thì cả ông cả tôi có mà “từ chức chuộc lỗi”, hay là “thề không can dự vào công tác giáo dục Toán học” thì đẹp mặt cả đôi.”

“Không thể nào.” Trương Thúc Bình rất chắc chắn. 

“Chỉ dựa vào mấy đứa nhóc thiên tài kia của ông á?” Cao Viễn cười: “Lão Trương, thật ra ông vẫn là bản tính khó dời đi?”

“Bản tính?”

“Trước kia ông chả một mực chủ trương “trại tập huấn sẽ đào thải những học sinh không có năng lực”, “phải tập trung bồi dưỡng bộ phận cực nhỏ những học sinh khá giỏi” còn gì.” Cao Viễn nửa đùa nửa thật nói: “Thật ra ông mới là truyền nhân của Phùng Lão đi?”

Dù sao sâu trong thâm tâm các người đều thấy rằng, học sinh bình thường không quá cần thiết phải luyện Toán Olympic, thiên tài thì phát triển một cách tự nhiên.

“Trước kia tôi thấy vậy, giờ thì không.”

Cao Viễn cười: “Ông thay đổi rồi, yêu đương rồi à?”

“Đừng có học cái giọng ngả ngớn của Lâm Triệu Sinh.”

Với tư cách là tổng giáo đầu của đội tập huấn Toán học tỉnh Vĩnh Xuyên, nếu Cao Viễn tận mắt chứng kiến quá trình lục soát của Lâm Triều Tịch, ông nhất định sẽ kéo cô lại, nói: “Cô bé, phân tích vấn đề sắc bén thế này, thật không hổ là con gái bố em.”

Tin tức Lâm Triều Tịch tìm được vô cùng chính xác, ông và Lão Trương thực sự phải đứng trước áp lực xã hội và tâm lí cá nhân to lớn.

Ông đã đọc đi đọc lại những bình luận trên mạng, nhưng điểm khơi dậy vấn đề của giáo viên và học sinh không giống nhau.

Lâm Triều Tịch nghĩ thực tế cô cũng chẳng phải thiên tài, cô không quá tự nhiên yêu thích và hứng thú với Toán học đến thế.

Đối với Cao Viễn, đọc được phát ngôn của những đứa trẻ bị Toán Olympic tra tấn cả đời, tạo thành bóng ma tâm lí, ông mới nhận ra, hóa ra ông có tinh thần phấn chấn là bởi đây là sự nghiệp ông nhiều năm theo đuổi, vậy mà nó lại khiến quá nhiều trẻ em phải đau khổ.

Vụ việc năm ngoái “Đội quốc gia đau đớn trượt mất huy chương vàng đoàn thể”, quả thực cũng khiến ông lung lay. Thêm cả vụ sau đó tỉnh họ chỉ có duy nhất một người lọt vào danh sách 60 thành viên tập huấn Olympic Toán quốc gia, ông thấy cũng không sao cả.

Đến tận khi Trương Thúc Bình tìm ông, lá cờ đầu đề ra quan điểm tươi sáng “Không thể buông lỏng tập huấn”.

Lúc đó ông cũng hỏi Trương Thúc Bình: “Toán Olympic khiến lũ trẻ đau khổ đến vậy, tại sao chúng ta vẫn kiên trì ép chúng học?”

Đưa ra đáp án cho câu hỏi này, lại là một người khác.

“Thầy Cao sao thế, ông cũng cho rằng Toán học là trò chơi của số nhỏ bộ phận thiên tài ư?” Trong điện thoại, có người cười hỏi vặn lại.

Lúc đó ông nói gì nhỉ, hình như là: “Học mệt thế thì bỏ đi cho rồi.”

Đầu dây bên kia đáp lại ông: “Trên đời này, chuyện khiến người ta không mệt chỉ có ăn, ngủ và đánh rắm.”

Lúc đó ông cảm thấy mình bị xúc phạm, nhưng sau khi ngắt máy, ngồi cả tối trong phòng làm việc, ông mới ý thức được rằng, những câu phản vấn ngắn gọn khi nãy đang bàn về cái gì.

Thiên tài không cần chỉ dẫn, họ bước trên con đường họ đam mê một cách rất tự nhiên. Còn những đứa trẻ không hẳn là thiên tài thì không có tư cách được bồi dưỡng ham mê với Toán Olympic, không thể dùng sự nỗ lực của mình để trở thành người sánh vai với thiên tài sao?

Người hỏi câu này, đồng thời cũng đưa ra đáp án.

Bất kể thiên phú thế nào, chỉ cần là những đứa trẻ muốn thử sức một chút xem sao, hiển nhiên chúng đều có tư cách này. Thân làm nghề nhà giáo, bọn họ phải cố gắng giúp đỡ lứa trẻ thử thêm từng chút từng chút, chỉ vậy mà thôi.

Vì thế mới có cái tổ hợp tập huấn kết hợp cấp hai, cấp ba tại Đại học Tam Vị. Dẫu sao, trên đời ngoài ăn, ngủ và đánh rắm ra, làm gì cũng phát mệt, vậy việc học Toán rõ ràng sẽ còn mệt hơn nữa.

Cao Viễn vò mặt: “Ông kiếm đâu ra gã ‘kì’ tài Lâm Triệu Sinh này đấy, đầu giấu một nồi tri thức, sao không chịu đến giảng dạy đội tập huấn?”

Vẻ mặt Trương Thúc Bình tối tăm: “Tôi xem sơ yếu lí lịch của ông ấy rồi, không đến cũng tốt.”

——

Phòng máy tính, giây phút Lâm Triều Tịch ấn nút Enter, đột nhiên có người vỗ vai cô.

“Bắt được rồi nhé!”

Lâm Triều Tịch vội tắt trang web, quay đầu, ra là Lục Chí Hạo.

Đè tay trên lồng ngực, Lâm Triều Tịch biết, sắc mặt cô nhất định rất khó coi.

“Cậu đang xem gì đấy?” Lục Chí Hạo hỏi.

“Không nói đấy.” Dư quang Lâm Triều Tịch thoáng thấy Bùi Chi ở cửa ra vào: “Các cậu đang chạy bộ cơ mà?”

“Thấy cậu chuồn mất nên đến tóm ra chạy cùng đó.”

“Thôi được rồi.” Lâm Triều Tịch giả bộ lơ đãng tắt máy, cô đứng dậy: “Tớ chỉ đến ngó một chút, bao giờ thì có kết quả thi.” 

Cô nói vậy.

Bọn họ ra khỏi phòng máy, cùng ngồi xỏ giày.

Lục Chí Hạo vỗ vỗ vai cô, cậu nói với Bùi Chi: “Thì ra Lâm Triều Tịch cũng biết sợ không được quán quân đấy, lén lút đi tra thành tích kìa.” Lâm Triều Tịch: “…”

---

Tác giả có lời muốn nói:

Chương này viết đi viết lại suốt ba ngày, vứt đi hàng nghìn chữ, sau nhiều lần đắn đo, cuối cùng vẫn chốt lại thế này.

Truyện cũng chỉ là truyện.