Liên khu 4, ngày…tháng… năm 1949.

Em Cúc

Anh đi lần này không phải mệt lắm, vẫn khỏe. Mình về đường cũng dễ đi không có gì vất vả và nguy hiểm. Mua cho Cúc cây đàn Mandoline kẻo Banjo đàn dở, nhất là phụ nữ. Nghe Chương nói Mandoline cách đánh cũng như Banjo thôi. Ngày về mong Cúc đánh được đàn cho anh nghe. Kính gởi lời thăm bà, má và hai em…

Việt Bắc ngày 30-5-1950

Em Cúc!

Anh đã gửi hai thư cho Cúc, một cho anh Chữ, một cho anh Hà Văn Lâu đem về, không hay Cúc đã nhận được chưa? Gần đây chị Thể về anh lại gửi thêm cho Cúc một lá nữa. Lần này có anh em Thừa Thiên ra học về, anh lại viết thư cho Cúc. Chắc khi Cúc nhận được thư thì đã gần nằm (sinh) rồi.

Từ khi ra đến bây giờ chỉ mới nhận được một lá thư của Cúc. Anh đang mong thư thứ hai của em mà chưa thấy.

Được tin Nam Đàn vừa bị ném bom nặng, đồng bào bị thiệt hại nhiều. Chắc bây giờ Cúc không ở gần Đức Thọ nữa phải không? Ở đây khí hậu tốt hơn B.😭 nhiều nhưng có một lần anh đi tiễn đại biểu thanh niên Pháp về nước, giữa đường gặp mưa nên bị sốt hai hôm. Chắc Cúc lo cho anh. Không sao đâu, chỉ sốt sơ thôi, vì thuốc men cũng như ăn uống được Trung ương lo lắng. Cụ (Chủ tịch Hồ Chí Minh) cũng thường nhắc nhở giữ gìn sức khỏe luôn.

Gần ngày sinh rồi, nhắc Cúc cẩn thận nhé và kiếm đủ đồ đạc cần thiết cho sẵn sàng, phòng cả điều may và cả chuyện đau ốm nữa.

Thôi anh dừng viết. Mong tin Cúc. Cúc sẽ được yên lành những ngày sắp đến.

Anh hôn Cúc vợ hiền yêu quý của lòng anh.

Việt Bắc, ngày 5-7-1950

Em Cúc yêu quý!

Anh đã nhận được tin em sinh con gái ngày 26-6-1950. Anh mừng quá. Cúc ơi! Em nằm dậy có được mạnh không, con có khỏe không? Được mấy ký lô. Mặt mũi giống cha hay giống mạ nó. Anh nóng lòng đợi thư em để biết chi tiết hơn. Anh gửi về cho em một hộp gluco calcium và một ít péniciline viện Trung ương cho anh, một tấm ảnh của anh mới chụp và một đồng tiền Việt bằng vàng của Cụ (Chủ tịch Hồ Chí Minh) cho anh nhân ngày sinh nhật 19-5 của Cụ, dặn anh để dành khi Cúc sinh thì gửi về cho con.

Cúc ơi, báo tin em biết là mấy tháng đầu ra đây anh làm tuyên huấn và thanh niên nhưng nay đã thay đổi công tác, vì thấy cần thiết nên Trung ương chuyển anh sang làm Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị phụ trách công tác Đảng và chính trị trong bộ đội. Ngày mai anh sẽ đi chỗ khác làm việc với anh Võ Nguyên Giáp, tuy nhiên việc thanh niên cũng phải lo một phần. Nhưng ra đây gần Trung ương và Cụ, được học hỏi nhiều hơn. Bây giờ anh không sốt rét nữa mà đã quen dần với khí hậu Việt Bắc. Anh luôn nhớ lời Cúc dặn giữ gìn sức khỏe…

Anh cũng dặn Cúc mới nằm dậy nên ăn uống đỡ đỡ một chút để cho mau bình phục, nhất là có sữa cho con bú. Không biết sữa Cúc thế nào, có khá hơn không. Cúc có phải nhọc lắm không? Ai săn sóc cho Cúc? Nằm một chỗ có nơi núp máy bay không? Con có biết ba nó đang chờ xem ảnh nó và mẹ nó không? Thôi con ơi! Con hãy mau lớn lên để làm cán bộ phụ nữ như mẹ Cúc và làm Việt Minh như ba Thanh nhé. Ba gửi cho con đồng tiền vàng của Cụ Cố Hồ cho ba nhân ngày lễ sinh nhật của Cụ Cố. Mạ con phải gửi thư vào cho ông ngoại và bà nội mừng. Chắc ông bà mong thấy mặt cháu lắm. À Cúc, để anh đặt tên cho con nhé.

Ngày 23-7-1950

Em Cúc,

Anh vừa nhận được thư của Cúc do anh Nguyên đưa ra.

Cúc ạ, mấy tháng nay cứ đợi hoài trông thư Cúc. Chị Hà có gửi thư cho nhưng mà Cúc ít gửi cho anh.

Cúc này, anh mong thư Cúc cứ hỏi Chắt (chiến sĩ cần vụ) sao Cúc không gửi thư? Chúng nó bảo có lẽ bị thất lạc. Anh không tin thế. Anh đã gửi ít nhất là 8 lá thư rồi. Lần này nhận được chỉ mấy hàng chữ của Cúc, đang đau mà hết. Nghĩ mãi, đêm nay không ngủ được. Cúc sợ anh biết Cúc đau sẽ lo hay sao mà không viết thư? Sao thế! Gửi thư cho anh biết sức khỏe của em sau khi sinh đẻ. Không nhận được thư Cúc anh rất áy náy, không biết mình ăn ở với vợ con như thế nào. Em cũng biết, nhớ mong nhiều hay sinh ra nghĩ thế này thế khác. Cúc ơi năng gửi thư cho anh.

Nói thế nào cho hết tâm trạng của Thanh, cứ ngủ là mơ thấy Cúc và con…

Có lẽ sau khi đau tâm trạng anh sinh nhiều chuyện. Tính có hay gắt hơn trước.

Mong làm sao cho Cúc và con khỏe. Anh nghe lời Cúc không làm quá sức, Cúc đừng lo cho anh. Cúc luôn gửi thư cho anh là anh vui đấy nhé. Anh không giận Cúc đâu.

Hôn Cúc và con.

Việt Bắc, ngày 20-11-1950

Em Cúc!

…Sao Cúc không thuê một người giúp đỡ vài tháng lúc đầu mới sinh. Chắc em vất vả lắm. Nhưng cũng may. Hồi sinh ở chiến khu thì có bà nội, lần này lại có bà ngoại và hai em Hảo, Thảo đỡ đần. Con thiếu sữa mẹ thật tội, nhưng biết làm sao. Cúc cứ cho con ăn nước cháo rồi sẽ quen dần. Thư của Thảo viết thật thà, hình dung được con đạp chòi mẹ cho bú. Lâu lâu anh đưa ảnh hai mẹ con ra nhìn, thú vị lắm. Thì ra Cúc đã đặt tên con rồi! Thanh Hà, được đấy. Con của ông Thanh, đẻ ở Hà Tĩnh, cũng có ý nghĩa lắm. Cúc này, anh nghe khu ủy nói khu ủy có cấp tiền cho sau khi sinh. Thôi chúng ta cũng phải chịu mang ơn Khu ủy vậy. Rồi vì nhiệm vụ, chúng ta sẽ hết sức cố gắng hoạt động suốt đời để đền bù lại.

…Ta vừa thắng lớn ở biên giới. Có điều đáng mừng là khu vực giải phóng ở Bắc Bộ rộng mênh mông, và đường ra vào Khu 4 thì nay dễ dàng hơn trước nhiều.

Cúc ơi! Chắc thuê vú thì khó. Nếu có thể thì mua một con dê để lấy sữa cho con cũng tốt.

Mong Cúc chích thuốc, ăn uống cho thường, đừng để mất ngủ, nhớ uống chai dầu cá bổ máu và phổi anh gửi về lần trước. Vài tháng nữa qua mùa lạnh, trời ấm lên, con khỏe, mẹ khỏe thì chúng ta sẽ cùng thu xếp để được sống gần nhau.

Anh kính gửi lời thăm mợ. Xin cảm ơn mợ và hai em Hảo, Thảo đã chăm sóc Cúc lúc anh xa không về được. Thư này anh có dặn anh Thái (Thừa Thiên) vào gặp Cúc bàn chuyện thu xếp hai mẹ con ra với anh. Cúc gửi thư cho anh biết ý kiến của em như thế nào nhé em…

Việt Bắc ngày 8-2-1951

Em Cúc!

Tết đến anh và anh Chắt đi công tác giữa đường. Ngày mùng Một Tết thăm anh em thương binh từ các mặt trận về. Mùng Hai đã lo bắt tay vào chuẩn bị cho các chiến dịch mới.

…Nay trời đã gần hết rét, cho Chắt vào để đưa Cúc cùng ra. Anh ngần ngại, không biết Cúc có bằng lòng không. Anh dặn Chắt vào bàn với Cúc xem có thể gởi Thanh Hà ở lại với bà thêm mấy tháng nữa cho khá hơn rồi đón ra sau. Bởi bây giờ ra thì không hiểu Cúc và Chắt sẽ xoay xở như thế nào và Thanh Hà mới được mấy tháng, còn yếu quá. Cúc có thể đi cả hai mẹ con hay đi một mình? Nếu có Thanh Hà cùng ra thì vui lắm, anh được thấy mặt con và mẹ con cùng ở bên nhau. Nhưng nếu Thanh Hà ở trong ấy thêm thì khí hậu hiền lành hơn. Cái đó tùy Cúc xét và sắp xếp. Nhưng làm sao Cúc cũng ra. Đường sá đã dễ đi. Ngoài này sinh hoạt cũng không đắt đỏ hơn trong kia mấy. Ngoài ra em có thể tham gia công tác một phần Cúc ạ…

Ngày 26-3-1951

Cúc, Thanh Hà

Đoàn Chương đã xuống báo tin cho biết Thanh Hà và Cúc đã ra đến nơi khỏe cả. Mừng lắm.

Có lẽ trên dưới một tuần nữa anh mới trở về.

Trong lúc chờ anh, Cúc hãy viết thư thăm hỏi anh Hoàng Quốc Việt và anh Trường Chinh. Gửi thư cho Bác Hồ thưa với Bác là Cúc và Thanh Hà đã ra. Ký tên dưới ghi rõ vợ anh Nguyễn Chí Thanh để Bác biết kẻo tháng trước Bác có hỏi. Thư gửi Bác nhờ anh Chính chuyển cho…

Anh thăm Chắt và khen Chắt thật giỏi đó nghe.

Ba hôn Thanh Hà. Đánh thắng thêm vài trận nữa là ba sẽ về với hai mẹ con.

-----------------------

Ngày 1-1-1952

Cúc ơi!

Ở tiền tuyến liên tiếp thắng trận. Hôm qua vừa được tin Cúc sinh hai con (sinh đôi). Thế là được một tổ phụ nữ rồi. Chỉ định Hà làm tổ trưởng.

Nghe mẹ tròn con vuông rất mừng. Nhưng chắc Cúc vất vả lắm. Có sữa không? Ăn uống cho mau khỏe.

Mong tin thêm sốt ruột vì mới là tin mừng thôi.

Thôi thăm Cúc mạnh, Hà ngoan, hai con chóng lớn lên. Ba sẽ về sớm thấy các con. Hôn Cúc và các con.

---------------------------

Ngày 21-1-1952

Cúc, Hà và hai con yêu quý của ba.

Tết này ba không về vì phải đi với bộ đội. Mấy mẹ con hãy chờ đón và vui Tết chiến thắng đi. Nghe Hà ngoan lắm, giỏi lắm. Thương hai em nhé. Đừng hay khóc mà ba đánh nhé. Cúc cố gắng ăn uống, giữ gìn sức khỏe, đừng để mất ngủ. Tên hai con anh sẽ đặt nhé. Nghe Thục nói hai con một giống ba, một giống mẹ. Anh nhớ lúc Cúc đang mang thai ấy là anh đi chiến dịch Hoàng Hoa Thám và Quang Trung. Có thể đặt một cô tên là Hoàng Hoa, giống mẹ, còn cô giống ba thì tên là Quang Trung. Cúc hãy nghĩ đi, bữa nào lên sẽ thống nhất ý kiến