Thẩm Tư Liệt vừa dùng cơm nước xong, đứng dưới bóng cây táo trong sân Ủy ban nhân dân xã Thạch Kiều, đứng khoanh tay cùng với Bí thư Quận ủy Thạch Cổ Tống Thành Hoa, Bí thư Đảng ủy xã Thạch Kiều Vu Liên Sơn, Chủ tịch xã Thạch Kiều Thạch Thừa Thái nghiên cứu thảo luận việc thu thuế nông nghiệp và nguồn tiền dự trữ đứng trước khó khăn cực kỳ lớn.
Hễ nhìn là biết Ủy ban nhân dân xã được cải tạo từ đại viện còn lại từ trước giải phóng. Chỉ có điều có một chái nhà đã bị dỡ đi, men theo phần đã bị phá đi hướng ra ngoài xây hơn mười gian phòng lợp mái ngói xanh và gạch đỏ, trải qua mưa nắng đã trở nên chỗ đậm sắc chỗ nhạt màu. Lớp vữa tam hợp trong sân hiện ra vô cùng thô ráp, mấy tấm biển đề tên các phòng ban đều gắn trực tiếp lên tường, chỉ nhìn là cảm thấy thêm phần xấu xí và đổ nát.
- Ông Tống, tôi không cần biết ông nghĩ cách gì, số người nhờ tiền lương mà sống ở năm thị trấn trong quận Thạch Cổ của ông tính ra phải đến vài trăm người. Ông lại không thu nổi thuế nông nghiệp và nguồn tiền dự trữ, vậy chỉ có thể nói lên rằng chức Bí thư Quận ủy Thạch Cổ của ông chưa đạt yêu cầu, quận ủy Thạch Cổ của ông không có sức cạnh tranh. Đến khi đó các cán bộ đều nhìn vào Bí thư, Chủ tịch xã. Một Bí thư Quận ủy như ông chẳng lẽ không thấy chút áp lực nào sao?
- Bí thư Thẩm, không phải chúng tôi không tìm cách, nhưng vấn đề hóa đơn tạm từ năm ngoái đến năm nay vẫn không thực hiện được. Năm nay lại rơi vào tình cảnh như thế này, ông muốn chúng tôi giải quyết thế nào? Muốn thực hiện, trước tiên cũng phải để Cục lương thực huyện giải quyết vấn đề hóa đơn tạm. Tôi Tống Thành Hoa này dám viết giấy cam đoan, Cục lương thực mà giải quyết được vấn đề hóa đơn tạm, tôi dám nói thuế nông nghiệp chắc chắn không có vấn đề gì, còn tiền dự trữ cũng có thể thu được hơn phân nửa!
Bí thư Quận ủy Thạch Cổ Tống Thành Hoa là người xuất thân từ quân ngũ, có một vết sẹo từ phía dưới má phải kéo thẳng xuống dưới cổ. Đây là do ông ta bị mảnh đạn làm bị thương khi tham gia chiến đấu ở tiền tuyến Lão Sơn. Nó cũng khiến mỗi khi ông ta nói chuyện trông có vẻ cực kỳ hung dữ.

- Vấn đề hóa đơn tạm thì ở đâu cũng tồn tại. Tình hình năm nay có thể sẽ càng nghiêm trọng hơn một chút.
Thẩm Tử Liệt chầm chậm đi vòng quanh cây táo, khoanh tay chậm rãi nói:
- Hiện nay mọi người đều đang oán trách nhà nước tại sao không thu mua lương thực nữa, giá bảo hộ lương thực đã quá thấp rồi. Nhà nước hiện giờ cũng rất khó khăn. Lương thực đã chất đầy trong kho, nhưng mỗi năm đều phải thu mua lương thực của nông dân. Không phải nói là lương thực quá nhiều, mà là mức chuyển hóa của lương thực quá thấp. Số lượng lương thực được chuyển hóa thành sản phẩm phụ có giá trị được nâng cao quá ít, dẫn đến tình trạng hiện nay nông dân không muốn trồng nhưng cũng không thể không trồng, nhà nước không muốn thu mua cũng không thể không thu mua. Mỗi năm trợ giá nông nghiệp của nhà nước cao đến vài chục tỷ. Điều này đối với đất nước có nguồn tài chính chẳng hề dư dả như nước ta cũng là một gánh nặng rất lớn, đều rất nan giải.
- Vậy thì làm thế nào? Bí thư Thẩm, quận Thạch Cổ chúng tôi là nơi đông dân, một trăm sáu mươi nghìn người, sức lao động dư thừa ít nhất phải vào khoảng bảy tám mươi nghìn. Mỗi năm ngoài vài nghìn người có thể đi nơi khác làm việc, những người khác đều chỉ còn cách ru rú trong nhà. Trong nhà những việc nhà nông nhiều như vậy, ngày mùa thì bận rộn luôn chân luôn tay, khi nông nhàn thì ngồi không nhàn rỗi, đánh bạc, quan hệ nam nữ bừa bãi, việc gì cũng có thể làm. Người xưa chẳng phải từng nói no rồi muốn thứ khác, bần cùng sinh đạo tặc. Bây giờ thôn chúng tôi chỉ cần đủ cơm ăn thì không vấn đề gì, nhưng đủ ăn rồi, liền muốn có nhiều tiền hơn, nếu không thì cũng muốn nhà mình dư dả hơn một chút, nhưng chẳng tìm ra cách nào.
Đừng nhìn Tống Thành Hoa gương mặt hung hãn, thật ra ông ta lại là người hay nói, hễ bắt đầu câu chuyện là không ngừng được.

- Tới nơi đất khách quê người, lạ nước lạ cái, lộ phí, sinh hoạt phí đều chưa thấy đâu, trình độ văn hóa lại chẳng bằng người, ai dám tùy tiện đi xa tìm việc? Ngộ nhỡ đi một chuyến mà tiền không kiếm được, còn phải tiêu tốn không ít, chẳng phải là uổng công sao? Nhất là đàn bà con gái. Thời nay lừa đảo lại nhiều, còn chuyên lừa người thân quen, không cẩn thận liền bị lừa bán đến phía Sơn Tây Nội Mông, tám năm hay mười năm cũng không trở về nổi. Mỗi năm đồn công an của quận chúng tôi thống kê đều có vài người phụ nữ bị lừa bán đi, không phải là bán cho một gia đình có vài anh em trai để làm vợ thì là bán cho những ông độc thân bốn năm mươi tuổi, nhà nghèo xơ nghèo xác. Hàng năm đồn công an quận chúng tôi đều phải chi vài nghìn tệ cho công tác chống buôn người ở trong quận và các thị trấn.
- Được rồi, ông Tống, chúng ta đang nói chuyện hóa đơn tạm với việc thu thuế nông nghiệp và nguồn tiền dự trữ, ông lại lái câu chuyện đi tận đâu đâu.
Thẩm Tử Liệt nhíu mày ngắt lời đối phương.
- Bí thư Thẩm, tại sao có thể nói là lái chuyện đi tận đâu đâu.
Tống Thành Hoa lắc đầu lia lịa.

- Giữa chúng có mối liên hệ chặt chẽ đấy chứ. Hiện nay ở thôn chúng tôi, vấn đề cơm ăn đã được giải quyết, nhưng tiền thì chưa xử lý được. Những gia đình bình thường thì lượng thu hoạch của khoảnh ruộng cũng đủ để nuôi một gia đình đủ ăn. Giá lương thực không tăng lên, số tiền bán cũng chỉ đủ để nộp thuế nông nghiệp và nguồn tiền dự trữ, ngoài ra tiền phân bón và mầm cây, nhân công đều không biết tính vào đâu. Thế còn muốn có thêm tiền, thì chỉ có thể đi nơi khác kiếm việc. Gia đình có hoàn cảnh khó khăn một chút, hoặc là gặp một cơn bệnh, thì đến thuế nông nghiệp và nguồn tiền dự trữ cũng phải nợ. Ngày này qua tháng khác tích dần lại, con số này cũng không nhỏ, tâm lý của người mang nợ, người khác không nộp, sao tôi lại phải nộp? Bây giờ lại nói lại chuyện hóa đơn tạm này, cho nên công việc triển khai kiểu gì?
- Ừm, đây cũng là do cơ sở phát triển công nghiệp của Nam Đàm chúng ta quá kém, xí nghiệp thị trấn cũng không thể phát triển. Ông Tống, chẳng phải là quận Thạch Cổ các ông cũng bắt đầu có một vài xí nghiệp sao? Như thế chắc cũng có thể giải quyết được nhu cầu tìm việc của một bộ phận người lao động và nâng cao thu nhập tiền mặt của nông dân còn gì.
Thẩm Tử Liệt có phần nói không thật lòng.
Tống Thành Hoa gãi đầu lúng túng:
- Bí thư Thẩm, như thế này là ông đang phê bình quận chúng tôi xử lý công việc không tốt. Mấy xí nghiệp của chúng tôi ông lại không biết sao? Đầu tư càng lớn thì lỗ càng nhiều. Cũng giải quyết được một vài vấn đề, nhưng…, ôi, năm nay chẳng làm được việc gì cả.
Thẩm Tử Liệt cũng biết câu mà Tống Thành Hoa chưa nói ra. Ở trong huyện, những nơi giống như quận Thạch Cổ thật sự không ít. Có thể nói phần lớn các xã quận đều gần như giống hệt quận Thạch Cổ, vừa không có tài nguyên, lại không có kỹ thuật, thêm nữa còn không có người tài. Ngoài sức lao động dư thừa, muốn từ con số không mà xây dựng một xí nghiệp thật đúng là không có trâu bắt chó đi cày, chỉ có thể dựa theo sự dẫn dắt của chính phủ và sự đầu tư của quỹ góp vốn thị trấn.

Nếu như nói vừa khéo bắt kịp với tình hình thị trường thì xí nghiệp còn tạm coi có thể hoạt động. Nếu như gặp phải biến động của thị trường thì chỉ có một chữ, lỗ, lỗ nặng nề, lỗ thảm hại, lỗ thì làm thế nào? Thì quỹ góp vốn tiếp tục hỗ trợ.
Nhưng quỹ góp vốn này thực ra chính là lấy danh dự của chính phủ để làm đảm bảo, đều là tiền của nhân dân. Xí nghiệp vay tiền thì cũng phải trả. Chỉ có điều là Chính quyền Đảng ủy hết nhiệm kỳ này đến nhiệm kỳ khác đều chỉ lo cái trước mắt, chỉ lo hết nhiệm kỳ của mình, liền phủi mông đi mất. Những lổ hỏng bị lấp liếm đã không liên quan đến mình nữa, thùng thuốc nổ này rơi vào tay ai mà phát nổ thì người đó tự chịu. Với tâm lý như vậy, thêm vào là số tiền này qua hết cầu nọ đến cầu kia, không tránh khỏi bị bọn họ thừa cơ kiếm chác.
Điều còn ẩn dấu trong đó thì mọi người đều ngầm hiểu. Đặc biệt là hai năm trước trên dưới cả nước đều dốc toàn lực khởi xướng phong trào muốn giàu có phải phát triển công nghiệp, ở mọi địa phương, các xí nghiệp này đều trở thành nguồn thuế tài chính lớn nhất của Chính quyền Đảng ủy thị trấn. Hơn nữa xí nghiệp thị trấn đều chịu sự quản lý của công ty công nghiệp thị trấn, thực ra cũng chính là trực thuộc chính quyền Đảng ủy. Nó là nơi chính quyền Đảng ủy cần phải ủng hộ, cũng có thể đường hoàng sắp xếp cho những xí nghiệp này xuất tiền xuất lực, giải quyết vấn đề có thể nói là muốn gì được nấy.
Chẳng qua là xí nghiệp thị trấn hiện nay vẫn đang trong cao trào phát triển, đặc biệt là đứng trước tình hình khi cơ chế cứng nhắc, thiếu linh hoạt của xí nghiệp nhà nước không còn nhiều ưu thế, cho nên trước mắt xem ra tình hình của các xí nghiệp thị trấn vẫn tạm coi là chấp nhận được, cũng thực sự giải quyết được vấn đề việc làm của không ít lực lượng lao động dư thừa ở nông thôn.