Hình Minh tới tìm tôi là vì một vụ án.
Có một địa danh nhỏ tên là huyện Tiển trên bản đồ Trung Quốc, nơi này tuy nhỏ nhưng lại rất nổi tiếng trong hai năm qua, nào là bà nội dìm chết đứa cháu gái mới sinh, nào là mẹ chồng bỏ đói con dâu vì nhiều năm chưa mang thai, những hủ tục trọng nam khinh nữ cực đoan liên miên không dứt, tin tức chấn động lòng người nhiều không đếm xuể.
Trần Tiểu Liên là một phụ nữ lao động bình thường sống ở huyện Tiển, vì mãi không sinh được con trai nên cô và đứa con gái mới mười hai tuổi của mình thường xuyên bị người chồng tên Đoạn Bằng say rượu đánh đập, mặt mũi bầm dập gãy xương sườn thì là nhẹ, thậm chí Đoạn Bằng còn chế ra một cái “kẹp vú” tương tự như một công cụ tra tấn thời Trung Cổ, dùng một cái kẹp đầu cong gắp than dí lên ngực Trần Tiểu Liên, khiến làn da của cô bị bỏng nghiêm trọng, hai bên ngực như hai quả óc chó bị nướng cháy, nhăn nhúm gồ ghề, vô cùng thê thảm.
Hôm nay Đoạn Bằng đánh bài thua tiền, về nhà lập tức ra tay với vợ con, vừa đánh vừa chửi, đến tối lại tiếp tục ra ngoài uống rượu đánh bài, nếu còn thua tiền nữa thì sẽ giết thứ sao Tang Môn* không sinh con trai là cô.
*Sao Tang Môn thủ Mệnh, dù đắc địa, cũng bị mồ côi sớm, có khi mới lọt lòng mẹ. Riêng phái nữ thì gia đạo, hôn nhân thường bị trắc trở, phải muộn chồng, phải cưới chạy tang nếu không thì góa bụa hoặc đau khổ ưu phiền vì chồng con. Mặt khác, vì Tang Môn cũng bất lợi cho sự sinh nở nên nữ mệnh có thể bị nguy hiểm tính mạng vì sinh đẻ – hoặc mình chết, hoặc con chết – hoặc phải đau yếu tử cung, hư thai, dù có sinh con cũng hết sức khó nuôi.
Trần Tiểu Liên biết rõ mỗi khi chồng say rượu thì sẽ còn bạo lực nặng nề táo tợn hơn, nhân lúc Đoạn Bằng quay đầu định bỏ đi, cô rơi vào tuyệt vọng cực hạn đã quơ lấy con dao trên bàn nhào tới, một nhát trúng ngay sau lưng vị trí trái tim của Đoạn Bằng, sau đó bồi thêm hơn mười nhát dao, kết thúc tính mạng của tên cặn bã này.
Trần Tiểu Liên bị truy tố vì tội cố ý giết người, sơ thẩm phán chung thân. Luật sư cấp sơ thẩm cảm thấy không bị bắn chết là xong nhiệm vụ rồi, không có ý định tiếp tục làm luật sư phúc thẩm nữa, nhận tiền xong là đi. Hai ông bà nhà họ Trần cho rằng xử như vậy là quá nặng nên muốn tìm một luật sư nào đó giỏi một chút để tới kháng cáo. Trước đây có một sinh viên luật trong làng của họ, lúc áo gấm về làng có tổ chức tiệc rượu, từng nhắc tới tên tuổi anh tôi trước mặt người nhà Trần Tiểu Liên. Hai ông bà cụ nhà họ Trần không theo dõi tin tức thời sự thường xuyên, tất tả tìm mãi mới biết Phó Vân Hiến đã bị tước bằng cấm hành nghề chung thân, vì đường cùng ngõ cụt nên mới muốn đến đài truyền hình thử vận.
May mắn thay, bọn họ gặp được Hình Minh.
Hình Minh hỏi tôi: “Anh thấy vụ án này thế nào?”
Tôi thấy Hình Minh có vẻ hi vọng Trần Tiểu Liên có thể được xử nhẹ thậm chí là trắng án, xuất phát từ quan điểm đơn giản nhất của một công dân về công lý, tôi cũng nghĩ như vậy. Nhưng hiện thực thì tàn khốc gập ghềnh, tôi ngẫm nghĩ một lúc thì lắc đầu nói: “Nếu cậu hi vọng Trần Tiểu Liên được trắng án thì nhất định tôi phải nói thẳng thế này, nước ta không thừa nhận quyền phòng vệ chính đáng, vả lại định nghĩa hành vi phòng vệ trong lúc xâm hại phạm pháp cũng buộc phải phát sinh khi đang xâm hại, đâm dao vào lưng thật sự rất khó có thể nhận định là phòng vệ chính đáng, cũng hiếm có trường hợp nào thành công tuyên trắng án trong thực tiễn xét xử.”
Hình Minh không tiếp lời tôi, ngược lại còn hỏi: “Anh có biết tỷ lệ giới tính trong viện kiểm sát và tòa án cả nước là bao nhiêu không?”
Không ngờ Hình Minh lại chuẩn bị bài tập đầy đủ như thế, câu hỏi này thực sự đã làm khó tôi: “Tỷ lệ cụ thể thì tôi không rõ lắm, nhưng hẳn là nam giới chiếm đa số trong hệ thống tư pháp nước ta đúng chứ?”
“Tỷ lệ nam nữ trong viện kiểm sát và tòa án là 7:3, chênh lệch lớn như vậy đấy, đây là còn tính cả các cấp thấp nơi mà nhân viên công chức phái nữ chiếm đa số, nếu chỉ tính các chức vụ cấp cao như chánh án tòa án hình sự, Bộ trưởng Tư pháp v.v. thì tỉ lệ nam trên nữ lên tới tận 9:1.” Hình Minh khẽ mím môi, vẻ mặt nghiêm túc hơn hẳn, cậu ta mở một tập tài liệu ra trước mặt tôi rồi nói tiếp, “Có một câu nói trong bộ phim truyền hình ‘Luật pháp Boston’ của Mỹ, rằng ‘Bồi thẩm đoàn không quan tâm đến nỗi đau của những người không có quan hệ với mình, bọn họ không để đau đớn của người khác ở trong lòng, nhưng nếu những điều này xảy ra với chính bọn họ thì sẽ khác.’ Tôi đã tổng hợp số liệu thống kê về các phiên tòa phụ nữ giết chồng ở nhiều nơi khác nhau trong thập kỷ qua, cho thấy rằng một bộ phận thẩm phán nam có trình độ nghiệp vụ xuất sắc nhưng lại thiếu đi sự đồng cảm cơ bản nhất.”
“Đó chính là điểm đầu tiên cần đánh vào.” Tôi và Hình Minh đi sâu hơn vào đề tài này, càng nói chuyện lại càng “phản động”, vậy mà thằng nhóc này lại chẳng thèm để tâm chuyện tai vách mạch rừng, bản thân đã gây thù chuốc oán khắp nơi. Để tránh phiền toái không cần thiết kéo tới, tôi nhanh chóng bảo cậu ta dừng lại, “Này này biên tập viên Hình, cậu vẫn còn đang trong thể chế đó, một biên tập viên tin tức không sợ kẻ nào ôm ý đồ hạch tội cậu vượt quá chức phận, dùng ‘truyền thông cưỡng dâm tư pháp’ à?”
Hình Minh trừng mắt lên, khóe môi khẽ nhếch, cậu ta nói từ trước đến giờ tôi chưa bao giờ để ý, vậy mà lại có một câu như vậy trên bức tường trắng của trung tâm tin tức.
Tôi nhìn ra ngoài theo ánh mắt của cậu ta, quả nhiên cũng thấy một câu mà trước giờ tôi cũng không chú ý, dùng màu vàng kim nhạt để sơn thành mười chữ, từng chữ đều toát lên sự chân thành:
Muốn truyền đi âm hay, trước phải làm người tốt.
Tôi bỗng cảm thấy, hình ảnh Hình Minh chăm chú ngẩng đầu nhìn này, rất giống với Đường Dịch Xuyên.
Thực ra ngay từ lần đầu gặp Hình Minh, tôi đã có thứ cảm giác khó diễn tả này, cậu ta vừa giống lại vừa không giống Đường Dịch Xuyên. Không đơn giản chỉ là đường nét gương mặt, tuy rằng hai người bọn họ đều là dạng người đẹp lạnh lùng, nhưng sau khi tiếp xúc mới nhận ra hoàn toàn khác biệt, Hình Minh giống như một cơn gió Bắc vào ngày Tam Cửu*, vừa lạnh lẽo vừa mãnh liệt, còn phần lớn thời gian Đường Dịch Xuyên lại là một mặt nước phẳng lặng, lãnh đạm lạnh tanh, hoàn toàn không có một gợn sóng.
*Ngày Tam cửu là chỉ khoảng chín ngày thứ ba sau Lập đông, khoảng trung hoặc hạ tuần tháng Giêng. Đông chí là lúc ngày ngắn nhất, lượng nhiệt mặt đất hấp thu của Mặt Trời ít nhất, còn lượng nhiệt nhả ra nhiều hơn lượng nhiệt hấp thu được, cho nên nhiệt độ tầng không khí gần mặt đất còn tiếp tục giảm xuống, toàn bộ nhiệt lượng mặt đất hấp thu được của Mặt Trời hầu như cân bằng với nhiệt lượng nhả ra cho nên thời tiết ở vào thời kỳ lạnh nhất. Sau ngày “Tam cửu” lượng nhiệt mặt đất hấp thu dần dần nhiều hơn lượng nhiệt nhả ra, nên nhiệt độ tầng không khí gần mặt đất cũng được nâng lên. Do đó trong một năm lúc lạnh nhất thường xuất hiện trước hoặc sau ngày “Tam cửu”, tức sau ngày “Đông chí”.
Nhưng nếu bảo không giống, thì rõ ràng lại rất giống, đặc biệt là hai chữ khí chất huyền diệu không thể rạch ròi, thật sự rất giống nhau.
“Luật pháp không nên đi ngược lại nhận thức đạo đức chung và mục tiêu giá trị cuối cùng của ‘cái thiện’, làm nghề đưa tin cũng vậy thôi. Nếu một phán quyết thực sự vi phạm điều này, thì đừng trách tôi vì đã thực hiện quyền giám sát tư pháp của truyền thông.” Hình Minh quay lại nhìn tôi, như thể đã cởi bỏ hết những gai góc sắc nhọn đâm người một cách nhanh chóng, cậu ta cười y như một đứa trẻ con, “Tôi sẽ càng muốn cưỡng dâm, còn muốn hiếp trước giết sau, giết sạch không còn mẩu xương.”
Tôi thật sự có ấn tượng rất tốt với Hình Minh, cậu ta tỏ ý muốn tôi nhận làm luật sư phúc thẩm cho Trần Tiểu Liên, còn đề nghị ngày mai tôi đi cùng cậu ấy một chuyến tới huyện Tiển. Tôi lập tức đồng ý. Thực ra hai năm qua tôi đã bỏ hình sự chuyển sang kinh doanh, dù gì tôi cũng không có “cái gốc” về luật hình sự như anh trai, hơn nữa luật sư tranh tụng án hình sự toàn tiếp xúc với ung nhọt tham nhũng khắp nơi, thói đời xấu xa, dần dần tâm lý cũng biến chất.
Tôi và Hình Minh lập tức thảo luận về hướng bào chữa cho phiên phúc thẩm, mày mò một hồi cũng hết cả ba tiếng đồng hồ, đến nhà hàng thì cậu ta khăng khăng đòi mời cơm, tôi cũng không khách sáo. Hình Minh nói hôm nay cậu ta không lái xe, tôi bảo sẽ đỗ xe ở ngoài vườn Minh Châu, chúng tôi cứ thế sóng vai ra ngoài, dọc đường vẫn còn hàn huyên về vụ án.
Tôi hỏi Hình Minh: “Sao cậu không đi tìm Hứa Tô lo vụ này, chẳng phải cậu ta vẫn còn đang lên chương trình của đài Minh Châu mấy người hay sao?”
Hình Minh nói: “Anh trai anh gọi điện cho tôi, bảo là đưa Hứa Tô ra nước ngoài bồi dưỡng rồi.”
Có một địa danh nhỏ tên là huyện Tiển trên bản đồ Trung Quốc, nơi này tuy nhỏ nhưng lại rất nổi tiếng trong hai năm qua, nào là bà nội dìm chết đứa cháu gái mới sinh, nào là mẹ chồng bỏ đói con dâu vì nhiều năm chưa mang thai, những hủ tục trọng nam khinh nữ cực đoan liên miên không dứt, tin tức chấn động lòng người nhiều không đếm xuể.
Trần Tiểu Liên là một phụ nữ lao động bình thường sống ở huyện Tiển, vì mãi không sinh được con trai nên cô và đứa con gái mới mười hai tuổi của mình thường xuyên bị người chồng tên Đoạn Bằng say rượu đánh đập, mặt mũi bầm dập gãy xương sườn thì là nhẹ, thậm chí Đoạn Bằng còn chế ra một cái “kẹp vú” tương tự như một công cụ tra tấn thời Trung Cổ, dùng một cái kẹp đầu cong gắp than dí lên ngực Trần Tiểu Liên, khiến làn da của cô bị bỏng nghiêm trọng, hai bên ngực như hai quả óc chó bị nướng cháy, nhăn nhúm gồ ghề, vô cùng thê thảm.
Hôm nay Đoạn Bằng đánh bài thua tiền, về nhà lập tức ra tay với vợ con, vừa đánh vừa chửi, đến tối lại tiếp tục ra ngoài uống rượu đánh bài, nếu còn thua tiền nữa thì sẽ giết thứ sao Tang Môn* không sinh con trai là cô.
*Sao Tang Môn thủ Mệnh, dù đắc địa, cũng bị mồ côi sớm, có khi mới lọt lòng mẹ. Riêng phái nữ thì gia đạo, hôn nhân thường bị trắc trở, phải muộn chồng, phải cưới chạy tang nếu không thì góa bụa hoặc đau khổ ưu phiền vì chồng con. Mặt khác, vì Tang Môn cũng bất lợi cho sự sinh nở nên nữ mệnh có thể bị nguy hiểm tính mạng vì sinh đẻ – hoặc mình chết, hoặc con chết – hoặc phải đau yếu tử cung, hư thai, dù có sinh con cũng hết sức khó nuôi.
Trần Tiểu Liên biết rõ mỗi khi chồng say rượu thì sẽ còn bạo lực nặng nề táo tợn hơn, nhân lúc Đoạn Bằng quay đầu định bỏ đi, cô rơi vào tuyệt vọng cực hạn đã quơ lấy con dao trên bàn nhào tới, một nhát trúng ngay sau lưng vị trí trái tim của Đoạn Bằng, sau đó bồi thêm hơn mười nhát dao, kết thúc tính mạng của tên cặn bã này.
Trần Tiểu Liên bị truy tố vì tội cố ý giết người, sơ thẩm phán chung thân. Luật sư cấp sơ thẩm cảm thấy không bị bắn chết là xong nhiệm vụ rồi, không có ý định tiếp tục làm luật sư phúc thẩm nữa, nhận tiền xong là đi. Hai ông bà nhà họ Trần cho rằng xử như vậy là quá nặng nên muốn tìm một luật sư nào đó giỏi một chút để tới kháng cáo. Trước đây có một sinh viên luật trong làng của họ, lúc áo gấm về làng có tổ chức tiệc rượu, từng nhắc tới tên tuổi anh tôi trước mặt người nhà Trần Tiểu Liên. Hai ông bà cụ nhà họ Trần không theo dõi tin tức thời sự thường xuyên, tất tả tìm mãi mới biết Phó Vân Hiến đã bị tước bằng cấm hành nghề chung thân, vì đường cùng ngõ cụt nên mới muốn đến đài truyền hình thử vận.
May mắn thay, bọn họ gặp được Hình Minh.
Hình Minh hỏi tôi: “Anh thấy vụ án này thế nào?”
Tôi thấy Hình Minh có vẻ hi vọng Trần Tiểu Liên có thể được xử nhẹ thậm chí là trắng án, xuất phát từ quan điểm đơn giản nhất của một công dân về công lý, tôi cũng nghĩ như vậy. Nhưng hiện thực thì tàn khốc gập ghềnh, tôi ngẫm nghĩ một lúc thì lắc đầu nói: “Nếu cậu hi vọng Trần Tiểu Liên được trắng án thì nhất định tôi phải nói thẳng thế này, nước ta không thừa nhận quyền phòng vệ chính đáng, vả lại định nghĩa hành vi phòng vệ trong lúc xâm hại phạm pháp cũng buộc phải phát sinh khi đang xâm hại, đâm dao vào lưng thật sự rất khó có thể nhận định là phòng vệ chính đáng, cũng hiếm có trường hợp nào thành công tuyên trắng án trong thực tiễn xét xử.”
Hình Minh không tiếp lời tôi, ngược lại còn hỏi: “Anh có biết tỷ lệ giới tính trong viện kiểm sát và tòa án cả nước là bao nhiêu không?”
Không ngờ Hình Minh lại chuẩn bị bài tập đầy đủ như thế, câu hỏi này thực sự đã làm khó tôi: “Tỷ lệ cụ thể thì tôi không rõ lắm, nhưng hẳn là nam giới chiếm đa số trong hệ thống tư pháp nước ta đúng chứ?”
“Tỷ lệ nam nữ trong viện kiểm sát và tòa án là 7:3, chênh lệch lớn như vậy đấy, đây là còn tính cả các cấp thấp nơi mà nhân viên công chức phái nữ chiếm đa số, nếu chỉ tính các chức vụ cấp cao như chánh án tòa án hình sự, Bộ trưởng Tư pháp v.v. thì tỉ lệ nam trên nữ lên tới tận 9:1.” Hình Minh khẽ mím môi, vẻ mặt nghiêm túc hơn hẳn, cậu ta mở một tập tài liệu ra trước mặt tôi rồi nói tiếp, “Có một câu nói trong bộ phim truyền hình ‘Luật pháp Boston’ của Mỹ, rằng ‘Bồi thẩm đoàn không quan tâm đến nỗi đau của những người không có quan hệ với mình, bọn họ không để đau đớn của người khác ở trong lòng, nhưng nếu những điều này xảy ra với chính bọn họ thì sẽ khác.’ Tôi đã tổng hợp số liệu thống kê về các phiên tòa phụ nữ giết chồng ở nhiều nơi khác nhau trong thập kỷ qua, cho thấy rằng một bộ phận thẩm phán nam có trình độ nghiệp vụ xuất sắc nhưng lại thiếu đi sự đồng cảm cơ bản nhất.”
“Đó chính là điểm đầu tiên cần đánh vào.” Tôi và Hình Minh đi sâu hơn vào đề tài này, càng nói chuyện lại càng “phản động”, vậy mà thằng nhóc này lại chẳng thèm để tâm chuyện tai vách mạch rừng, bản thân đã gây thù chuốc oán khắp nơi. Để tránh phiền toái không cần thiết kéo tới, tôi nhanh chóng bảo cậu ta dừng lại, “Này này biên tập viên Hình, cậu vẫn còn đang trong thể chế đó, một biên tập viên tin tức không sợ kẻ nào ôm ý đồ hạch tội cậu vượt quá chức phận, dùng ‘truyền thông cưỡng dâm tư pháp’ à?”
Hình Minh trừng mắt lên, khóe môi khẽ nhếch, cậu ta nói từ trước đến giờ tôi chưa bao giờ để ý, vậy mà lại có một câu như vậy trên bức tường trắng của trung tâm tin tức.
Tôi nhìn ra ngoài theo ánh mắt của cậu ta, quả nhiên cũng thấy một câu mà trước giờ tôi cũng không chú ý, dùng màu vàng kim nhạt để sơn thành mười chữ, từng chữ đều toát lên sự chân thành:
Muốn truyền đi âm hay, trước phải làm người tốt.
Tôi bỗng cảm thấy, hình ảnh Hình Minh chăm chú ngẩng đầu nhìn này, rất giống với Đường Dịch Xuyên.
Thực ra ngay từ lần đầu gặp Hình Minh, tôi đã có thứ cảm giác khó diễn tả này, cậu ta vừa giống lại vừa không giống Đường Dịch Xuyên. Không đơn giản chỉ là đường nét gương mặt, tuy rằng hai người bọn họ đều là dạng người đẹp lạnh lùng, nhưng sau khi tiếp xúc mới nhận ra hoàn toàn khác biệt, Hình Minh giống như một cơn gió Bắc vào ngày Tam Cửu*, vừa lạnh lẽo vừa mãnh liệt, còn phần lớn thời gian Đường Dịch Xuyên lại là một mặt nước phẳng lặng, lãnh đạm lạnh tanh, hoàn toàn không có một gợn sóng.
*Ngày Tam cửu là chỉ khoảng chín ngày thứ ba sau Lập đông, khoảng trung hoặc hạ tuần tháng Giêng. Đông chí là lúc ngày ngắn nhất, lượng nhiệt mặt đất hấp thu của Mặt Trời ít nhất, còn lượng nhiệt nhả ra nhiều hơn lượng nhiệt hấp thu được, cho nên nhiệt độ tầng không khí gần mặt đất còn tiếp tục giảm xuống, toàn bộ nhiệt lượng mặt đất hấp thu được của Mặt Trời hầu như cân bằng với nhiệt lượng nhả ra cho nên thời tiết ở vào thời kỳ lạnh nhất. Sau ngày “Tam cửu” lượng nhiệt mặt đất hấp thu dần dần nhiều hơn lượng nhiệt nhả ra, nên nhiệt độ tầng không khí gần mặt đất cũng được nâng lên. Do đó trong một năm lúc lạnh nhất thường xuất hiện trước hoặc sau ngày “Tam cửu”, tức sau ngày “Đông chí”.
Nhưng nếu bảo không giống, thì rõ ràng lại rất giống, đặc biệt là hai chữ khí chất huyền diệu không thể rạch ròi, thật sự rất giống nhau.
“Luật pháp không nên đi ngược lại nhận thức đạo đức chung và mục tiêu giá trị cuối cùng của ‘cái thiện’, làm nghề đưa tin cũng vậy thôi. Nếu một phán quyết thực sự vi phạm điều này, thì đừng trách tôi vì đã thực hiện quyền giám sát tư pháp của truyền thông.” Hình Minh quay lại nhìn tôi, như thể đã cởi bỏ hết những gai góc sắc nhọn đâm người một cách nhanh chóng, cậu ta cười y như một đứa trẻ con, “Tôi sẽ càng muốn cưỡng dâm, còn muốn hiếp trước giết sau, giết sạch không còn mẩu xương.”
Tôi thật sự có ấn tượng rất tốt với Hình Minh, cậu ta tỏ ý muốn tôi nhận làm luật sư phúc thẩm cho Trần Tiểu Liên, còn đề nghị ngày mai tôi đi cùng cậu ấy một chuyến tới huyện Tiển. Tôi lập tức đồng ý. Thực ra hai năm qua tôi đã bỏ hình sự chuyển sang kinh doanh, dù gì tôi cũng không có “cái gốc” về luật hình sự như anh trai, hơn nữa luật sư tranh tụng án hình sự toàn tiếp xúc với ung nhọt tham nhũng khắp nơi, thói đời xấu xa, dần dần tâm lý cũng biến chất.
Tôi và Hình Minh lập tức thảo luận về hướng bào chữa cho phiên phúc thẩm, mày mò một hồi cũng hết cả ba tiếng đồng hồ, đến nhà hàng thì cậu ta khăng khăng đòi mời cơm, tôi cũng không khách sáo. Hình Minh nói hôm nay cậu ta không lái xe, tôi bảo sẽ đỗ xe ở ngoài vườn Minh Châu, chúng tôi cứ thế sóng vai ra ngoài, dọc đường vẫn còn hàn huyên về vụ án.
Tôi hỏi Hình Minh: “Sao cậu không đi tìm Hứa Tô lo vụ này, chẳng phải cậu ta vẫn còn đang lên chương trình của đài Minh Châu mấy người hay sao?”
Hình Minh nói: “Anh trai anh gọi điện cho tôi, bảo là đưa Hứa Tô ra nước ngoài bồi dưỡng rồi.”
Trải nghiệm đọc truyện tuyệt vời trên ứng dụng TYT
