Mùa xuân đó tới muộn và lạnh. Sáng sớm giá buốt và buổi trưa nắng nhạt. Lá cây từ từ cuốn lại. Các thứ đậu, cà-rốt, bắp như dừng lại chờ hơi ấm và không lớn nổi.
Khi dòng lũ công việc mùa xuân đã qua, Almanzo phải trở lại trường học. Chỉ đám trẻ nhỏ tới trường trong học kỳ mùa xuân và cậu mong đủ lớn để được ở nhà. Cậu không thích ngồi đọc một cuốn sách trong lúc có bao nhiêu điều thích thú để làm.
Ba đã chuyển hết số lông cừu tới nhà máy chải len ở Malone và mang về nhà những cuộn len dài mềm mại đã được chải thẳng và mượt láng. Má không còn tự chải len từ khi có một nhà máy nhận chải ăn chia. Nhưng má nhuộm len.
Alice và Eliza Jane vào rừng gom rễ và vỏ cây, còn Royal đặt một lò lửa trong sân. Rễ cây và vỏ cây được nấu sôi trong những vạc nấu lớn rồi những cuộn len dài đã được má cuốn lại được nhúng vào và nhắc ra hong khô trên những cây gậy với đủ thứ màu nâu, đỏ, xanh. Lúc Almanzo từ trường trở về thì các dây phơi lủng lẳng những cuộn len đã nhuộm màu.
Má cũng đang làm thứ xà phòng mềm. Tất cả tro xám trong mùa đông được cất lại trong thùng, lúc này, được xối nước lên để làm thành một dung dịch kềm thoát ra từ một lỗ nhỏ dưới đáy thùng. Má lường dung dịch này vào một vạc nấu, cho thêm vào đó những miếng da đùi heo ướp muối, những miếng mỡ heo, mỡ bò vụn mà má gom lại trong suốt mùa đông. Vạc được đem nấu sôi và dung dịch kềm hoà tan với mỡ làm thành xà phòng.
Almanzo có thể giúp cho lửa cháy đều, có thể phụ múc những váng xà phòng lầy nhầy màu nâu khỏi vạc và đổ đầy các chiếc thau. Nhưng cậu phải tới trường.
Cậu ngắm trăng một cách lo ngại vì lúc không có trăng vào tháng Năm cậu có thể nghỉ học và trồng bí.
Rồi một sáng sớm giá buốt, cậu buộc quanh thắt lưng một túi đầy hạt bí và đi ra đồng bắp. Lúc này, khắp cánh đồng mờ tối, một mảng cỏ dại xanh ngắt phủ kín. Những chồi bắp không lớn nổi vì quá lạnh.
Tại mỗi khoảng trống trên luống bắp và mỗi rãnh luống, Almanzo quì xuống, cầm một hạt bí giống mỏng, bẹt giữa ngón tay cái và ngón trỏ. Cậu cắm đầu nhọn của hạt bí xuống dưới đất.
Công việc bắt đầu trong giá buốt nhưng không bao lâu sau mặt trời lên cao hơn. Không khí và mùi đất thật trong lành và cậu thích thú cắm ngón tay trỏ cùng ngón tay cái vào mặt đất mềm mại để ghim hạt giống xuống đó.
Ngày nối ngày, cậu làm liên tục cho tới khi bí được trồng xong. Rồi cậu xin cho đi vun và tra cà-rốt. Cậu cuốc hết cỏ dại dọc những luống dài và vun kéo những ngọn cà-rốt mỏng mảnh cho tới khi chúng đứng thẳng cách đều nhau hai inch.
Cậu hoàn toàn không vội vã. Không ai chăm nom những cây cà-rốt cần cù như cậu vì cậu không muốn trở lại trường học. Cậu kéo dài công việc cho tới khi chỉ còn đúng ba ngày học, sau đó học kỳ mùa xuân chấm dứt và cậu có thể làm việc suốt mùa hè.
Trước hết, cậy phụ cuốc cỏ đồng bắp. Ba cày xới giữ các luống còn Royal với những cây cuốc rẫy hết mọi cọng cỏ dại còn sót lại và vun quanh từng gốc bắp. Những cây cuốc xoạt xoạt suốt ngày, xới tơi đất quanh những chồi bắp non và những cặp lá bí đầu tiên.
Almanzo cuốc xong hai mẫu bắp rồi cuốc hai mẫu khoai. Việc cuốc xới chấm dứt trong một thời gian và đây là lúc dành cho những trái dâu tây.
Năm đó dâu tây dại có trễ và rất ít, vì đợt hoa đầu tiên bị sương giá làm hư. Almanzo phải đi thật sâu vào trong rừng mới kiếm được đầy xô dâu thơm ngọt nhưng nhỏ.
Khi cậu thấy những chùm túm tụm dưới đám lá xanh, cậu khó có thể không ăn một ít. Cậu cắt rời những chồi lá dâu mùa đông xanh non và cũng ăn chúng. Và cậu nhấm những cọng chua ngọt cho tới sát những chồi nụ mỏng manh thoang thoảng thơm. Cậu dừng lại liệng đá vào lũ sóc đang nô giỡn và đặt chiếc xô bên các bờ suối, lội xuống nước săn đuổi những con cá trắng nhỏ. Nhưng cậu không bao giờ chịu trở về khi chiếc xô chưa đầy.
Thế là có món dâu tây và kem cho bữa ăn tối và ngày hôm sau má sẽ làm mứt dâu.
Ba tỏ ý lo ngại:
- Tôi chưa từng thấy bắp chậm lớn như vậy.
Ba tiếp tục cày đất lại và Almanzo lại phụ Royal đi vun bắp. Nhưng những chồi bắp nhỏ yếu vẫn nguyên vị. Vào ngày đầu tháng bảy, bắp chỉ cao khoảng bốn inch. Dường như chúng cảm thấy một mối nguy hiểm đang đe doạ và sợ không dám lớn.
Chỉ còn ba ngày nữa là tới ngày quốc khánh, ngày Bốn tháng Bảy. Rồi còn hai ngày. Rồi còn một ngày và đêm đó phải tắm rửa dù đêm đó không phải đêm thứ Bảy. Sáng hôm sau, mọi người sẽ đi Malone dự lễ. Almanzo chờ đến sáng một cách nôn nóng. Sẽ có một đám đông, những bài nói chuyện và khẩu súng thần công bằng đồng sẽ nổ.
Đêm đó, không khí yên tĩnh và lạnh với những vì sao giống như nhạt hẳn. Sau bữa ăn tối, ba lại xuống khu nhà kho. Ba đóng hết cửa ra vào cùng những ô cửa nhỏ bằng gỗ trong các ngăn chuồng ngựa và đưa hết cừu cái, cừu con vào bãi nhốt.
Khi ba quay vào, má hỏi liệu có ấm hơn không. Ba lắc đầu:
- Tôi tin là sắp lạnh cóng.
Má cãi lại:
- Xì! Không chắc đâu!
Nhưng má có vẻ lo.
Trong đêm, có lúc Almanzo cảm thấy lạnh, nhưng cậu ngủ quá say nên không làm điều gì cả. Rồi cậu nghe thấy tiếng má kêu:
- Royal! Almanzo!
Cậu buồn ngủ tới mức không mở mắt nổi.
Má kêu lớn:
- Dậy ngay, các con! Mau lên! Bắp chết cóng rồi!
Cậu nhào khỏi giường, mặc quần dài. Cậu chưa thể mở mắt, hai bàn tay quờ quạng và ngáp lớn liên hồi làm như quai hàm trật khớp. Cậu lảo đảo xuống cầu thang theo sau Royal.
Má cùng Eliza Jane và Alice đã đội nón, trùm khăn. Nhà bếp lạnh ngắt không có ánh lửa. Phía ngoài mọi thứ đều có vẻ khác thường. Cỏ ngập trắng sương giá và một vệt màu xanh lục nhạt lớn trên nền trời phía đông nhưng trời còn tối mịt.
Ba buộc Bess và Beauty vào thùng xe. Royal bơm nước đầy máng. Almanzo giúp má và các chị gái khuân thùng, xô và ba chất đầy những khạp lớn lên thùng xe. Tất cả thùng, khạp đều được đổ đầy nước rồi cả nhà theo sau xe ra đồng bắp.
Tất cả bắp đều đông cứng. Những chiếc lá non nhỏ xíu cứng ngắt và vỡ ngay nếu đụng tay vào. Chỉ có nước lạnh mới cứu nổi những cây bắp. Mỗi gốc bắp đều phải tưới nước trước khi ánh nắng rọi xuống, nếu không những cây bắp nhỏ nhoi này sẽ chết. Như thế thì năm tới sẽ không có bắp.
Cỗ xe dừng ở mé đồng. Ba, má, Royal, Eliza, Alice với các thùng, xô nước đầy, đi làm nhanh hết sức.
Almanzo cố bước gấp, nhưng xô nước nặng và chân cậu ngắn. Những ngón tay ướt đẫm của cậu lạnh ngắt, nước tràn văng lên ống chân cậu trong lúc cậu vẫn buồn ngủ khủng khiếp. Cậu đi lướt dọc các luống và tại mỗi gốc cậu tưới một ít nước trên những chiếc lá đông cứng.
Cánh đồng giống như lớn mênh mông. Có hàng ngàn gốc bắp. Nhưng cậu không dám đứng lại than phiền, cậu phải gấp rút, gấp rút, gấp rút cứu đám bắp.
Các dải xanh biếc ở phía đông đã đổi sang hồng. Trời rạng sáng dần. Trước tiên, màn tối như một lớp sương mù phủ kín cành đồng vô tận, rồi Almanzo bắt đầu nhìn thấy cuối những luống bắp dài. Cậu cố làm việc nhanh hơn nữa.
Almanzo chạy đi lấy nước đầy xô rồi chạy trở lại. Cậu chạy theo các luống, tưới nước lên các gốc bắp. Vai cậu đau nhức, tai cậu đau nhức và hai bên sườn đau nhức. Mặt đất đung đưa dưới bàn chân cậu. Cậu đói khủng khiếp nhưng vẫn tạt nước tưới một gốc bắp.
Lúc này, dưới làn sáng nhạt, những cây bắp đã có những cái bóng mờ. Liền ngay đó, ánh nắng toả rộng trên khắp cánh đồng.
Ba hô lớn:
- Ráng lên!
Thế là tất cả tiếp tục tưới nước. Họ không ngừng lại.
Nhưng chỉ một thoáng sau, ba bỏ ý định. Ba nói:
- Vô ích rồi!
Không cách nào cứu nổi đám bắp sau khi nắng rọi vào chúng.
Almanzo đặt chiếc xô xuống đứng thẳng người để chống chọi cảm giác sống lưng đau nhức. Cậu đứng và ngắm đồng bắp. Tất cả mọi người cũng đứng và nhìn, không nói một lời. Họ đã tưới nước cho gần trọn ba mẫu. Chưa kịp tưới chỉ có khoảng một phần tư mẫu và đây là phần sẽ bị hư.
Almanzo quay về chỗ cỗ xe, leo lên. Ba nói:
- Hãy cảm ơn Chúa vì chúng ta đã kịp cứu gần hết số bắp.
Mọi người ngật ngưỡng leo lên xe trở về khu nhà kho. Almanzo dật dờ nửa mê nửa tỉnh và chỉ cảm thấy mệt, lạnh, đói. Hai bàn tay cậu thành vụng về khi làm các việc nhà. Nhưng hầu hết số bắp đã được tưới.
16 - NGÀY QUỐC KHÁNH
Almanzo ngồi vào bàn ăn bữa sáng trước khi kịp nhớ ra hôm ấy là ngày mồng Bốn tháng Bảy. Cậu cảm thấy vui hơn.
Hôm ấy giống như một buổi sáng chủ nhật. Sau khi ăn sáng, cậu rửa mặt bằng xà phòng cho thật sạch, rẽ mái tóc ướt và chải cho thật láng mượt. Cậu mặc chiếc quần trắng xám màu lông cừu, chiếc áo sơ-mi bằng vải chúc bâu Pháp, choàng thêm áo ngoài và chiếc áo khoác ngắn.
Má đã cắt cho cậu chiếc áo theo mốt mới. Chiếc áo khoác có những dải vải nhỏ buộc quanh cổ, hai bên sườn được cắt xéo về phía sau để hở một phần áo ngoài rôi buông rủ xuống phủ kín tới túi quần.
Cậu đội thêm chiếc mũ rơm do má bện bằng những cọng rơm lúa mạch và đó là trang phục của cậu trong ngày Quốc Khánh. Cậu thấy đẹp tuyệt.
Những con ngựa bóng mượt của ba đã được buộc vào cỗ xe bánh sơn đỏ sáng bóng và cả nhà sẽ ra đi trong nắng nhạt. Khắp vùng quê đều có không khí hội hè. Không một ai làm việc trên đồng và suốt dọc đường là những đoàn người với trang phục dành cho ngày chủ nhật đang lái xe lên thị trấn.
Mấy con ngựa nhanh nhẹn của ba vượt qua hết thảy. Chúng vượt qua tất cả xe thùng, xe thồ, xe độc mã. Chúng vượt qua những con ngựa xám, những ngựa đen và những con ngựa đốm. Almanzo vẫy nón mỗi khi lướt qua một người quen và cậu hoàn toàn hạnh phúc nếu được tự tay điều khiển cặp ngựa đẹp và lanh lẹ kia.
Tại nhà lán nhà thờ ở Malone, cậu phụ ba tháo ngựa. Má cùng các chị gái và Royal hối hả bước đi. Những Almanzo thấy phụ lo mấy con ngựa còn thích thú hơn bất kỳ việc gì khác. Cậu không được điều khiển chúng nhưng cậu có thể buộc những sợi lòng thòng và những mắt khoá trên các tấm chăn phủ cho chúng. Vuốt ve những chiếc mũi mềm mại của chúng và đem cỏ khô tới cho chúng.
Rồi cậu cùng ba bước ra, đi trên những lối đi đầy người. Tất cả các cửa hàng đều đóng cửa, nhưng các bà các ông sang trọng vẫn dạo bước qua lại, trò chuyện. Các cô gái nhỏ tóc rợn sóng đều mang theo dù, còn các cậu bé đều ăn mặc bảnh bao hệt Almanzo. Cờ bay khắp nơi và dàn nhạc trong công viên đang chơi bản Chú Mèo Doole. Tiếng tù và bốc lên trong tiếng sáo lảnh lót va tiếng trống khua lạc nhịp rầm rập.
Chàng Mèo khờ lên thăm thành phố
Cưỡi trên lưng một chú ngựa con
Chiếc mũ rơm cắm cọng lông chim
Được chú gọi là dây mì ống
Mọi người lớn đều vỗ nhịp theo bài hát. Và tại đó, ngay góc công viên là hai khẩu đại bác bằng đồng.
Công viên không hoàn toàn vuông vức vì đường sắt xén nó thành ba góc. Nhưng mọi người bất chấp điều đó. Công viên đầy cỏ và có rào chắn. Những ghế dài được đặt thành hàng trên cỏ với những dòng người qua lại ở giữa hoặc ngồi trên ghế như khi họ ở trong nhà thờ.
Almanzo kéo ba tới một trong những ghế ngồi ở trước hết. Tất cả những người có vai về đều ghé lại bắt tay ba. Đám đông tiếp tục kéo tới cho tới khi các chỗ ngồi chật hết và còn đầy người ở phía ngoài hàng rào chắn. Ban nhạc ngừng chơi và mục sư đọc lời cầu nguyện. Rồi dàn nhạc lại bắt đầu và mọi người đứng lên. Đàn ông và các cậu bé bỏ hết mũ xuống. Nhạc nổi lên và mọi người đều hát:
Cất cao tiếng ca trong bình minh nắng mới
Từ chiều tàn ta hãnh diện đứng lên
Chào ngọn cờ sọc sao phá vỡ đêm đen
Đạp luỹ san thành, ta hào hùng thác lũ
Trên đỉnh cột cờ, cao vút giữa trời xanh, ngọn cờ sao sọc vùng vẫy tung bay. Mọi người đều nhìn lá quốc kì và Almanzo hát như tận lực gào lên.
Rồi mọi người ngồi xuống và một đại biểu Quốc hội bước lên trên bục. Chậm rãi và trang nghiêm, ông đọc bản Tuyên Ngôn Độc Lập.
- Trong tiến trình cuộc sống nhân loại, điều trở nên khẩn thiết cho một dân tộc… là nhìn nhận giữa những quyền lực trên trái đất, quyền được độc lập và bình đẳng… Đây là những sự thực hiển nhiên vì mọi người được tạo ra bình đẳng…
Almanzo cảm thấy nghiêm trọng và vô cùng tự hào.
Rồi hai người đàn ông lên bục đọc những bài diễn thuyết dài về chính trị. Một người tin tưởng ở giá biểu thuế quan cao và người kia tin tưởng ở thương mại cạnh tranh. Tất cả người lớn đều cố lắng nghe, nhưng Almanzo không hiểu rõ các bài diễn thuyết và cậu bắt đầu thấy đói. Cậu mừng khi dàn nhạc lại trỗi lên.
Tiếng nhạc tưng bừng, nhạc công mặc đồng phục hai màu xanh đỏ với những chiếc nút đồng khua rộn rã và tay trống mập mạp gõ thình thình đều đặn lên mặt trống. Mọi lá cờ đều tung bay và mọi người đều sung sướng vì tất cả đều tự do, độc lập và đây là ngày kỉ niệm Độc Lập. Rồi tới lúc ăn bữa trưa.
Almanzo phụ ba cho ngựa ăn trong lúc má và hai chị gái bày bữa ăn trưa dã ngoại trên bãi cỏ nhà thờ. Nhiều người khác cũng cắm trại tại đó và sau bữa ăn trưa thả dàn, Almanzo quay trở lại công viên.
Có một quầy bán nước chanh cạnh các trụ cột ngựa. Một người đàn ông đứng bán thứ nước chanh màu hồng, một ly giá năm xu và một đám đông các cậu bé đứng bao quanh ông. Cậu bé anh em họ Frank cũng ở đó. Almanzo đã uống nước ở máy bơm thành phố những Frank nói sẽ mua một ly nước chanh. Cậu ta có một đồng năm xu. Cậu ta tới đứng mua một ly nước chanh màu hồng và uống từ từ. Cậu nhấm vị ngọt trên môi rồi nuốt xuống và lên tiếng:
- Hà! Sao cậu không mua một ly?
Almanzo hỏi lại:
- Cậu lấy đâu ra đồng năm xu vậy?
Cậu chưa bao giờ có một đồng năm xu. Mỗi chủ nhật ba chỉ cho cậu một xu để bỏ vào thùng công đức ở nhà thờ và cậu không có một món tiền nào khác.
Frank khoe:
- Ba tớ cho tớ. Mỗi khi tớ hỏi xin, ba tớ đều cho một đồng năm xu.
Almanzo nói:
- Ba tớ cũng làm vậy nếu tớ xin.
Frank tỏ ra không tin việc ba sẽ cho Almanzo một đồng năm xu. Phần Almanzo cũng không biết rõ liệu ba có cho hay không. Cậu nói:
- Vì tớ không thích.
Frank nói:
- Ông ấy không cho cậu một đồng năm xu đâu.
- Ba cho chứ.
Frank nói:
- Tớ thách cậu đi hỏi xin đó.
Những đứa trẻ khác đều chú ý theo dõi. Almanzo thọc tay vào túi, lên tiếng:
- Tớ chỉ xin khi nào tớ thích thôi.
Frank cười chế nhạo:
- A, cậu sợ rồi. Cá hai ăn một đó! Cá hai ăn một đó!
Ba đứng cách một khoảng cuối phố, đang nói chuyện với ông Paddock, thợ đóng thùng xe. Almanzo đi từ từ về phía đó. Cậu rất ngán, nhưng cậu phải đi tới. Càng tới gần ba, cậu càng kinh hãi về việc phải lên tiếng xin một đồng năm xu. Từ trước, cậu chưa khi nào nghĩ tới sẽ làm một việc như vậy. Cậu tin chắc ba sẽ không cho cậu.
Cậu chờ cho tới khi ba ngưng nói chuyện và quay nhìn cậu. Ba hỏi:
- Có chuyện gì, con trai?
Almanzo khiếp hãi, cậu cố nói:
- Ba!
- Sao, con trai?
Almanzo ráng lên tiếng:
- Ba! Ba có chịu… ba có chịu cho con… một đồng năm xu không?
Cậu đứng im trong lúc ba và ông Paddock nhìn cậu rồi cậu mong mình có thể biến mất. Cuối cùng, ba hỏi:
- Để làm gì?
Almanzo cúi nhìn xuống đôi giày và nói khẽ:
- Frank có một đồng năm xu. Nó đã mua một ly nước chanh màu hồng.
Ba nói chậm rãi:
- Được, nếu Frank đãi con thì con đãi lại nó là điều hớp lý.
Ba thọc tay vào túi. Rồi ba ngưng lại, hỏi:
- Frank đã đãi con uống nước chanh hả?
Almanzo muốn có ngay đồng năm xu đến nỗi cậu gật đầu đại. Rồi cậu lại lúng túng nói:
- Không, ba.
Ba nhìn cậu một hồi lâu. Rồi ba rút ví, mở ra và từ từ lấy ra một đồng nửa đô la bằng bạc hình tròn, lớn. Ba bảo:
- Almanzo, con có biết đồng tiền này là gì không?
Almanzo đáp:
- Đồng nửa đô la.
- Đúng. Nhưng con có biết nửa đô la là gì không?
Almanzo không biết nó là gì ngoại trừ là nửa đô la. Ba nói:
- Nó là công việc, con trai. Để có món tiền này thì phải làm việc rất cực nhọc.
Ông Paddock bật cười. Ông nói:
- Cậu bé còn bé quá mà, Wilder. Đừng cố làm cho một cậu bé hiểu điều đó.
Ba nói:
- Almanzo biết nhiều hơn ông tưởng.
Almanzo không hiểu ngay những điều đó. Cậu chỉ muốn biến mất. Nhưng ông Paddock đang nhìn ba giống như Frank đã nhìn Almanzo khi cậu ta cá hai ăn một với cậu, và ba đã nói Almanzo hiểu biết nên Almanzo phải cố tỏ ra là một đứa trẻ hiểu biết. Ba hỏi:
- Almanzo, con có biết khoai tây lớn lên ra sao không?
Almanzo dạ.
- Hãy nói coi khi có một củ khoai giống vào mùa xuân thì làm gì với nó?
- Phải cắt thành mẩu.
- Nói tiếp đi, con trai.
- Rồi phải bừa đất, nhưng trước hết đất phải được rải phân và cày lên đã. Sau đó sẽ bừa và đánh luống. Rồi trồng khoai giống, cày lấp và cuốc vun. Cày và cuốc vun hai lần.
- Đúng rồi, con trai. Rồi sau đó?
- Sau đó thì chờ đào lên và đem về hầm chứa.
- Đúng. Sau đó là chọn lựa suốt mùa đông, lọc ra những củ nhỏ và hư thối. Khi mùa xuân tới, sẽ chất lên xe, kéo tới đây, tới Malone này, để bán. Và nếu bán được giá hời thì sẽ thu được bao nhiều cho tất cả công việc đó, con trai? Con sẽ thu được bao nhiêu với nửa giạ[3] khoai tây?
Almanzo đáp:
- Nửa đô la.
Ba nói:
- Đúng. Đó là tất cả những gì có trong đồng nửa đô là này, Almanzo. Tất cả những công việc phải làm để có nửa giạ khoai tây nằm trong đó.
Almanzo ngắm đồng tiền tròn ba đang cầm. Nó quá nhỏ so với tất cả các công việc đã làm.
Ba nói:
- Con sẽ có nó, Almanzo.
Almanzo không tin nổi tai của mình. Ba đưa cho cậu đồng tiền nặng chịch. Ba nói:
- Của con đó. Với số tiền này, con có thể mua một cặp heo đang bú, nếu con muốn. Con có thể nuôi cho chúng lớn và chúng sẽ thành một lứa heo đáng giá bốn hoặc năm đô la mỗi con. Hoặc con có thể mua nước chanh hết nửa đô la này và uống hết. Con muốn tiêu sao tuỳ ý vì nó là tiền của con.
Almanzo quên cả nói lời cảm ơn. Cậu giữ đồng nửa đô la trong một phút rồi đặt cả hai bàn tay vào trong túi và chạy lại chỗ lũ trẻ bên xe nước chanh. Người bán đang rao lớn:
- Đi lối này! Đi lối này! Nước chanh hồng, nước chanh ướp lạnh chỉ năm xu một ly. Chỉ có nửa dime một ly nước chanh màu hồng ướp lạnh. Một phần hai mươi của một đô la.
Frank hỏi Almanzo:
- Đồng năm xu đâu?
Almanzo nói:
- Ba không cho tớ đồng năm xu.
Frank kêu lên:
- A, a! Tớ đã nói là ông ấy không cho mà. Tớ đã nói với cậu trước như vậy.
Almanzo nói:
- Ba cho tớ nửa đô la.
Lũ trẻ đều không tin cho tới khi cậu đưa đồng tiền ra cho thấy. Cả bọn xúm quanh chờ cậu tiêu tiền. Cậu chìa ra cho tất cả nhìn rõ rồi cất trong túi. Cậu nói:
- Tớ sẽ đi loanh quanh và mua cho tớ một con heo con thuộc giống tốt.
Dàn nhạc đang diễu hành trong phố và lũ trẻ chạy theo. Lá cờ lộng lẫy tung bay dẫn đầu rồi tới dàn kèn đồng vang dội, dàn ống sáo lảnh lót và tay trống vung tít chiếc dùi trên mặt trống. Dàn nhạc đi xuôi xuống rồi đi ngược lên theo đường phố với tất cả lũ trẻ chạy bám theo và cuối cùng đứng lại tại công viên cạnh mấy khẩu súng đồng.
Hàng trăm người đã tập trung tại đó, chờ đợi.
Những khẩu đại bác được đặt trụ trên bậc, những ống nòng dài hướng lên. Dàn nhạc tiếp tục trình diễn. Hai người đàn ông hô lớn:
- Đứng lui lại! Đứng lui lại!
Và, những người đàn ông khác đang đổ thuốc nổ màu đen vào miệng khẩu súng rồi tống sâu xuống với những nút đậy nòng súng bằng vải tròn trên những cây dài.
Những cây dài bằng sắt có hai cán do hai người đàn ông cùng đẩy và kéo để dồn hết thuốc nổ vào nòng súng bằng đồng. Rồi tất cả các cậu bé chạy đi kéo cỏ dọc đường sắt. Các cậu ôm từng ôm tới chỗ đặt các khẩu súng và những người đàn ông chất cỏ vào nòng súng, dùng những cây sắt dài nhồi xuống.
Một đống lửa đang được đốt bên đường sắt, một người đàn ông vốc thêm một nắm thuốc nổ cẩn thận trút đầy vào hai lỗ kích nổi nhỏ trong nòng súng. Lúc này mọi người đều hô:
- Đứng lui lại! Đứng lui lại!
Má nắm lấy cánh tay Almanzo kéo cậu ra xa cùng với bà. Cậu nói:
- Chà, má, súng chỉ nhồi thuốc nổ với cỏ thôi mà. Con không sao đâu, má. Con sẽ cẩn thận coi chừng mà.
Nhưng má vẫn kéo cậu đứng xa khỏi mấy khẩu súng.
Hai người đàn ông lấy những que sắt dài ra khỏi đống lửa. Mọi người nín lặng, coi. Đứng cách khá xa phía sau mấy khẩu súng, hai người đàn ông chĩa những que sắt dài tới đặt đầu que sắt nung đỏ vào các lỗ kích nổ. Một ngọn lửa nhỏ giống như lửa nén vụt sáng trên thuốc nổ. Ngọn lửa nhỏ bùng cháy tại đó và mọi người nín thở. Rồi - BÙNG!
Những khẩu súng giật lui và khắp vùng trời bay đầy cỏ. Almanzo cùng các cậu bé khác chạy ùa tới để kịp nhận hơi nóng toả ra từ các họng súng. Mọi người đang bàn tán xôn xao về tiếng nổ của mấy khẩu súng. Ông Paddock nói với ba:
- Đó là tiếng nổ làm cho bọn áo đỏ[4] tháo chạy.
Ba kéo mạnh những sợi râu, nói:
- Có thể! Nhưng súng chỉ đem lại thành công cho cuộc cách mạng thôi. Đừng quên rằng chính những lưỡi rìu và những cây cày đã làm nên đất nước này.
Ông Paddock nói:
- Đành là thế, nhưng vẫn phải nhớ tới nó.
Ngày Quốc Khánh đã qua. Những khẩu thần công đã nổ và không còn việc gì khác ngoài việc đóng ngựa vào xe, lái về nhà để làm công việc thường lệ.
Đêm đó, khi đang mang sữa lên nhà, Almanzo hỏi ba:
- Ba, rìu và cày đã làm nên đất nước này như thế nào? Có phải mình đã dùng những thứ đó để đánh bại người Anh không?
Ba nói:
- Chúng ta đã chiến đấu để giành độc lập, con trai à. Nhưng tất cả đất đai mà tổ tiên chúng ta có được chỉ là một dải nhỏ giữa núi đá và biển sâu. Toàn thể đất đai từ đây về miền tây là lãnh thổ của người da đỏ và thuộc về các nước Tây Ban Nha, Pháp, Anh. Chính các nông dân đã chiếm giữ tất cả phần đất này và làm thành nước Mỹ.
Almanzo hỏi:
- Bằng cách nào vậy?
- Như thế này, con trai, những người Tây Ban Nha là các quân nhân và những nhà quí tộc quyền uy sang trọng chỉ thích vàng. Những người Pháp là những người lái buôn da muốn làm tiền thật nhanh. Còn những người Anh lại bận rộn với những cuộc chiến tranh. Chỉ có chúng ta là nông dân, con trai à, chúng ta thích có đất đai. Chính các nông dân đã vượt qua những dãy núi, khai phá đất đai, định cư tại đó, lo lắng trồng trọt và bám chắc vào các trang trại của mình. Bây giờ xứ sở này kéo dài ba ngàn dặm về phía tây. Nó đã đưa đường ranh tới bên kia Kansas, bên kia vùng sa mạc Mỹ vĩ đại, vượt qua cả những dãy núi lớn hơn những dãy núi này, kéo mãi xuống tới bờ Thái Bình Dương. Nó đã là xứ sở lớn nhất trên thế giới và đó chính là cách mà những nông dân đã chiếm lấy tất cả đất đai để làm thành nước Mỹ, con trai. Đừng bao giờ con quên điều đó.
[3] Giạ: Bushel, đơn vị đo lường bằng 36 lít
[4] Áo đỏ: Red-Coast, chỉ các binh sĩ Anh
Khi dòng lũ công việc mùa xuân đã qua, Almanzo phải trở lại trường học. Chỉ đám trẻ nhỏ tới trường trong học kỳ mùa xuân và cậu mong đủ lớn để được ở nhà. Cậu không thích ngồi đọc một cuốn sách trong lúc có bao nhiêu điều thích thú để làm.
Ba đã chuyển hết số lông cừu tới nhà máy chải len ở Malone và mang về nhà những cuộn len dài mềm mại đã được chải thẳng và mượt láng. Má không còn tự chải len từ khi có một nhà máy nhận chải ăn chia. Nhưng má nhuộm len.
Alice và Eliza Jane vào rừng gom rễ và vỏ cây, còn Royal đặt một lò lửa trong sân. Rễ cây và vỏ cây được nấu sôi trong những vạc nấu lớn rồi những cuộn len dài đã được má cuốn lại được nhúng vào và nhắc ra hong khô trên những cây gậy với đủ thứ màu nâu, đỏ, xanh. Lúc Almanzo từ trường trở về thì các dây phơi lủng lẳng những cuộn len đã nhuộm màu.
Má cũng đang làm thứ xà phòng mềm. Tất cả tro xám trong mùa đông được cất lại trong thùng, lúc này, được xối nước lên để làm thành một dung dịch kềm thoát ra từ một lỗ nhỏ dưới đáy thùng. Má lường dung dịch này vào một vạc nấu, cho thêm vào đó những miếng da đùi heo ướp muối, những miếng mỡ heo, mỡ bò vụn mà má gom lại trong suốt mùa đông. Vạc được đem nấu sôi và dung dịch kềm hoà tan với mỡ làm thành xà phòng.
Almanzo có thể giúp cho lửa cháy đều, có thể phụ múc những váng xà phòng lầy nhầy màu nâu khỏi vạc và đổ đầy các chiếc thau. Nhưng cậu phải tới trường.
Cậu ngắm trăng một cách lo ngại vì lúc không có trăng vào tháng Năm cậu có thể nghỉ học và trồng bí.
Rồi một sáng sớm giá buốt, cậu buộc quanh thắt lưng một túi đầy hạt bí và đi ra đồng bắp. Lúc này, khắp cánh đồng mờ tối, một mảng cỏ dại xanh ngắt phủ kín. Những chồi bắp không lớn nổi vì quá lạnh.
Tại mỗi khoảng trống trên luống bắp và mỗi rãnh luống, Almanzo quì xuống, cầm một hạt bí giống mỏng, bẹt giữa ngón tay cái và ngón trỏ. Cậu cắm đầu nhọn của hạt bí xuống dưới đất.
Công việc bắt đầu trong giá buốt nhưng không bao lâu sau mặt trời lên cao hơn. Không khí và mùi đất thật trong lành và cậu thích thú cắm ngón tay trỏ cùng ngón tay cái vào mặt đất mềm mại để ghim hạt giống xuống đó.
Ngày nối ngày, cậu làm liên tục cho tới khi bí được trồng xong. Rồi cậu xin cho đi vun và tra cà-rốt. Cậu cuốc hết cỏ dại dọc những luống dài và vun kéo những ngọn cà-rốt mỏng mảnh cho tới khi chúng đứng thẳng cách đều nhau hai inch.
Cậu hoàn toàn không vội vã. Không ai chăm nom những cây cà-rốt cần cù như cậu vì cậu không muốn trở lại trường học. Cậu kéo dài công việc cho tới khi chỉ còn đúng ba ngày học, sau đó học kỳ mùa xuân chấm dứt và cậu có thể làm việc suốt mùa hè.
Trước hết, cậy phụ cuốc cỏ đồng bắp. Ba cày xới giữ các luống còn Royal với những cây cuốc rẫy hết mọi cọng cỏ dại còn sót lại và vun quanh từng gốc bắp. Những cây cuốc xoạt xoạt suốt ngày, xới tơi đất quanh những chồi bắp non và những cặp lá bí đầu tiên.
Almanzo cuốc xong hai mẫu bắp rồi cuốc hai mẫu khoai. Việc cuốc xới chấm dứt trong một thời gian và đây là lúc dành cho những trái dâu tây.
Năm đó dâu tây dại có trễ và rất ít, vì đợt hoa đầu tiên bị sương giá làm hư. Almanzo phải đi thật sâu vào trong rừng mới kiếm được đầy xô dâu thơm ngọt nhưng nhỏ.
Khi cậu thấy những chùm túm tụm dưới đám lá xanh, cậu khó có thể không ăn một ít. Cậu cắt rời những chồi lá dâu mùa đông xanh non và cũng ăn chúng. Và cậu nhấm những cọng chua ngọt cho tới sát những chồi nụ mỏng manh thoang thoảng thơm. Cậu dừng lại liệng đá vào lũ sóc đang nô giỡn và đặt chiếc xô bên các bờ suối, lội xuống nước săn đuổi những con cá trắng nhỏ. Nhưng cậu không bao giờ chịu trở về khi chiếc xô chưa đầy.
Thế là có món dâu tây và kem cho bữa ăn tối và ngày hôm sau má sẽ làm mứt dâu.
Ba tỏ ý lo ngại:
- Tôi chưa từng thấy bắp chậm lớn như vậy.
Ba tiếp tục cày đất lại và Almanzo lại phụ Royal đi vun bắp. Nhưng những chồi bắp nhỏ yếu vẫn nguyên vị. Vào ngày đầu tháng bảy, bắp chỉ cao khoảng bốn inch. Dường như chúng cảm thấy một mối nguy hiểm đang đe doạ và sợ không dám lớn.
Chỉ còn ba ngày nữa là tới ngày quốc khánh, ngày Bốn tháng Bảy. Rồi còn hai ngày. Rồi còn một ngày và đêm đó phải tắm rửa dù đêm đó không phải đêm thứ Bảy. Sáng hôm sau, mọi người sẽ đi Malone dự lễ. Almanzo chờ đến sáng một cách nôn nóng. Sẽ có một đám đông, những bài nói chuyện và khẩu súng thần công bằng đồng sẽ nổ.
Đêm đó, không khí yên tĩnh và lạnh với những vì sao giống như nhạt hẳn. Sau bữa ăn tối, ba lại xuống khu nhà kho. Ba đóng hết cửa ra vào cùng những ô cửa nhỏ bằng gỗ trong các ngăn chuồng ngựa và đưa hết cừu cái, cừu con vào bãi nhốt.
Khi ba quay vào, má hỏi liệu có ấm hơn không. Ba lắc đầu:
- Tôi tin là sắp lạnh cóng.
Má cãi lại:
- Xì! Không chắc đâu!
Nhưng má có vẻ lo.
Trong đêm, có lúc Almanzo cảm thấy lạnh, nhưng cậu ngủ quá say nên không làm điều gì cả. Rồi cậu nghe thấy tiếng má kêu:
- Royal! Almanzo!
Cậu buồn ngủ tới mức không mở mắt nổi.
Má kêu lớn:
- Dậy ngay, các con! Mau lên! Bắp chết cóng rồi!
Cậu nhào khỏi giường, mặc quần dài. Cậu chưa thể mở mắt, hai bàn tay quờ quạng và ngáp lớn liên hồi làm như quai hàm trật khớp. Cậu lảo đảo xuống cầu thang theo sau Royal.
Má cùng Eliza Jane và Alice đã đội nón, trùm khăn. Nhà bếp lạnh ngắt không có ánh lửa. Phía ngoài mọi thứ đều có vẻ khác thường. Cỏ ngập trắng sương giá và một vệt màu xanh lục nhạt lớn trên nền trời phía đông nhưng trời còn tối mịt.
Ba buộc Bess và Beauty vào thùng xe. Royal bơm nước đầy máng. Almanzo giúp má và các chị gái khuân thùng, xô và ba chất đầy những khạp lớn lên thùng xe. Tất cả thùng, khạp đều được đổ đầy nước rồi cả nhà theo sau xe ra đồng bắp.
Tất cả bắp đều đông cứng. Những chiếc lá non nhỏ xíu cứng ngắt và vỡ ngay nếu đụng tay vào. Chỉ có nước lạnh mới cứu nổi những cây bắp. Mỗi gốc bắp đều phải tưới nước trước khi ánh nắng rọi xuống, nếu không những cây bắp nhỏ nhoi này sẽ chết. Như thế thì năm tới sẽ không có bắp.
Cỗ xe dừng ở mé đồng. Ba, má, Royal, Eliza, Alice với các thùng, xô nước đầy, đi làm nhanh hết sức.
Almanzo cố bước gấp, nhưng xô nước nặng và chân cậu ngắn. Những ngón tay ướt đẫm của cậu lạnh ngắt, nước tràn văng lên ống chân cậu trong lúc cậu vẫn buồn ngủ khủng khiếp. Cậu đi lướt dọc các luống và tại mỗi gốc cậu tưới một ít nước trên những chiếc lá đông cứng.
Cánh đồng giống như lớn mênh mông. Có hàng ngàn gốc bắp. Nhưng cậu không dám đứng lại than phiền, cậu phải gấp rút, gấp rút, gấp rút cứu đám bắp.
Các dải xanh biếc ở phía đông đã đổi sang hồng. Trời rạng sáng dần. Trước tiên, màn tối như một lớp sương mù phủ kín cành đồng vô tận, rồi Almanzo bắt đầu nhìn thấy cuối những luống bắp dài. Cậu cố làm việc nhanh hơn nữa.
Almanzo chạy đi lấy nước đầy xô rồi chạy trở lại. Cậu chạy theo các luống, tưới nước lên các gốc bắp. Vai cậu đau nhức, tai cậu đau nhức và hai bên sườn đau nhức. Mặt đất đung đưa dưới bàn chân cậu. Cậu đói khủng khiếp nhưng vẫn tạt nước tưới một gốc bắp.
Lúc này, dưới làn sáng nhạt, những cây bắp đã có những cái bóng mờ. Liền ngay đó, ánh nắng toả rộng trên khắp cánh đồng.
Ba hô lớn:
- Ráng lên!
Thế là tất cả tiếp tục tưới nước. Họ không ngừng lại.
Nhưng chỉ một thoáng sau, ba bỏ ý định. Ba nói:
- Vô ích rồi!
Không cách nào cứu nổi đám bắp sau khi nắng rọi vào chúng.
Almanzo đặt chiếc xô xuống đứng thẳng người để chống chọi cảm giác sống lưng đau nhức. Cậu đứng và ngắm đồng bắp. Tất cả mọi người cũng đứng và nhìn, không nói một lời. Họ đã tưới nước cho gần trọn ba mẫu. Chưa kịp tưới chỉ có khoảng một phần tư mẫu và đây là phần sẽ bị hư.
Almanzo quay về chỗ cỗ xe, leo lên. Ba nói:
- Hãy cảm ơn Chúa vì chúng ta đã kịp cứu gần hết số bắp.
Mọi người ngật ngưỡng leo lên xe trở về khu nhà kho. Almanzo dật dờ nửa mê nửa tỉnh và chỉ cảm thấy mệt, lạnh, đói. Hai bàn tay cậu thành vụng về khi làm các việc nhà. Nhưng hầu hết số bắp đã được tưới.
16 - NGÀY QUỐC KHÁNH
Almanzo ngồi vào bàn ăn bữa sáng trước khi kịp nhớ ra hôm ấy là ngày mồng Bốn tháng Bảy. Cậu cảm thấy vui hơn.
Hôm ấy giống như một buổi sáng chủ nhật. Sau khi ăn sáng, cậu rửa mặt bằng xà phòng cho thật sạch, rẽ mái tóc ướt và chải cho thật láng mượt. Cậu mặc chiếc quần trắng xám màu lông cừu, chiếc áo sơ-mi bằng vải chúc bâu Pháp, choàng thêm áo ngoài và chiếc áo khoác ngắn.
Má đã cắt cho cậu chiếc áo theo mốt mới. Chiếc áo khoác có những dải vải nhỏ buộc quanh cổ, hai bên sườn được cắt xéo về phía sau để hở một phần áo ngoài rôi buông rủ xuống phủ kín tới túi quần.
Cậu đội thêm chiếc mũ rơm do má bện bằng những cọng rơm lúa mạch và đó là trang phục của cậu trong ngày Quốc Khánh. Cậu thấy đẹp tuyệt.
Những con ngựa bóng mượt của ba đã được buộc vào cỗ xe bánh sơn đỏ sáng bóng và cả nhà sẽ ra đi trong nắng nhạt. Khắp vùng quê đều có không khí hội hè. Không một ai làm việc trên đồng và suốt dọc đường là những đoàn người với trang phục dành cho ngày chủ nhật đang lái xe lên thị trấn.
Mấy con ngựa nhanh nhẹn của ba vượt qua hết thảy. Chúng vượt qua tất cả xe thùng, xe thồ, xe độc mã. Chúng vượt qua những con ngựa xám, những ngựa đen và những con ngựa đốm. Almanzo vẫy nón mỗi khi lướt qua một người quen và cậu hoàn toàn hạnh phúc nếu được tự tay điều khiển cặp ngựa đẹp và lanh lẹ kia.
Tại nhà lán nhà thờ ở Malone, cậu phụ ba tháo ngựa. Má cùng các chị gái và Royal hối hả bước đi. Những Almanzo thấy phụ lo mấy con ngựa còn thích thú hơn bất kỳ việc gì khác. Cậu không được điều khiển chúng nhưng cậu có thể buộc những sợi lòng thòng và những mắt khoá trên các tấm chăn phủ cho chúng. Vuốt ve những chiếc mũi mềm mại của chúng và đem cỏ khô tới cho chúng.
Rồi cậu cùng ba bước ra, đi trên những lối đi đầy người. Tất cả các cửa hàng đều đóng cửa, nhưng các bà các ông sang trọng vẫn dạo bước qua lại, trò chuyện. Các cô gái nhỏ tóc rợn sóng đều mang theo dù, còn các cậu bé đều ăn mặc bảnh bao hệt Almanzo. Cờ bay khắp nơi và dàn nhạc trong công viên đang chơi bản Chú Mèo Doole. Tiếng tù và bốc lên trong tiếng sáo lảnh lót va tiếng trống khua lạc nhịp rầm rập.
Chàng Mèo khờ lên thăm thành phố
Cưỡi trên lưng một chú ngựa con
Chiếc mũ rơm cắm cọng lông chim
Được chú gọi là dây mì ống
Mọi người lớn đều vỗ nhịp theo bài hát. Và tại đó, ngay góc công viên là hai khẩu đại bác bằng đồng.
Công viên không hoàn toàn vuông vức vì đường sắt xén nó thành ba góc. Nhưng mọi người bất chấp điều đó. Công viên đầy cỏ và có rào chắn. Những ghế dài được đặt thành hàng trên cỏ với những dòng người qua lại ở giữa hoặc ngồi trên ghế như khi họ ở trong nhà thờ.
Almanzo kéo ba tới một trong những ghế ngồi ở trước hết. Tất cả những người có vai về đều ghé lại bắt tay ba. Đám đông tiếp tục kéo tới cho tới khi các chỗ ngồi chật hết và còn đầy người ở phía ngoài hàng rào chắn. Ban nhạc ngừng chơi và mục sư đọc lời cầu nguyện. Rồi dàn nhạc lại bắt đầu và mọi người đứng lên. Đàn ông và các cậu bé bỏ hết mũ xuống. Nhạc nổi lên và mọi người đều hát:
Cất cao tiếng ca trong bình minh nắng mới
Từ chiều tàn ta hãnh diện đứng lên
Chào ngọn cờ sọc sao phá vỡ đêm đen
Đạp luỹ san thành, ta hào hùng thác lũ
Trên đỉnh cột cờ, cao vút giữa trời xanh, ngọn cờ sao sọc vùng vẫy tung bay. Mọi người đều nhìn lá quốc kì và Almanzo hát như tận lực gào lên.
Rồi mọi người ngồi xuống và một đại biểu Quốc hội bước lên trên bục. Chậm rãi và trang nghiêm, ông đọc bản Tuyên Ngôn Độc Lập.
- Trong tiến trình cuộc sống nhân loại, điều trở nên khẩn thiết cho một dân tộc… là nhìn nhận giữa những quyền lực trên trái đất, quyền được độc lập và bình đẳng… Đây là những sự thực hiển nhiên vì mọi người được tạo ra bình đẳng…
Almanzo cảm thấy nghiêm trọng và vô cùng tự hào.
Rồi hai người đàn ông lên bục đọc những bài diễn thuyết dài về chính trị. Một người tin tưởng ở giá biểu thuế quan cao và người kia tin tưởng ở thương mại cạnh tranh. Tất cả người lớn đều cố lắng nghe, nhưng Almanzo không hiểu rõ các bài diễn thuyết và cậu bắt đầu thấy đói. Cậu mừng khi dàn nhạc lại trỗi lên.
Tiếng nhạc tưng bừng, nhạc công mặc đồng phục hai màu xanh đỏ với những chiếc nút đồng khua rộn rã và tay trống mập mạp gõ thình thình đều đặn lên mặt trống. Mọi lá cờ đều tung bay và mọi người đều sung sướng vì tất cả đều tự do, độc lập và đây là ngày kỉ niệm Độc Lập. Rồi tới lúc ăn bữa trưa.
Almanzo phụ ba cho ngựa ăn trong lúc má và hai chị gái bày bữa ăn trưa dã ngoại trên bãi cỏ nhà thờ. Nhiều người khác cũng cắm trại tại đó và sau bữa ăn trưa thả dàn, Almanzo quay trở lại công viên.
Có một quầy bán nước chanh cạnh các trụ cột ngựa. Một người đàn ông đứng bán thứ nước chanh màu hồng, một ly giá năm xu và một đám đông các cậu bé đứng bao quanh ông. Cậu bé anh em họ Frank cũng ở đó. Almanzo đã uống nước ở máy bơm thành phố những Frank nói sẽ mua một ly nước chanh. Cậu ta có một đồng năm xu. Cậu ta tới đứng mua một ly nước chanh màu hồng và uống từ từ. Cậu nhấm vị ngọt trên môi rồi nuốt xuống và lên tiếng:
- Hà! Sao cậu không mua một ly?
Almanzo hỏi lại:
- Cậu lấy đâu ra đồng năm xu vậy?
Cậu chưa bao giờ có một đồng năm xu. Mỗi chủ nhật ba chỉ cho cậu một xu để bỏ vào thùng công đức ở nhà thờ và cậu không có một món tiền nào khác.
Frank khoe:
- Ba tớ cho tớ. Mỗi khi tớ hỏi xin, ba tớ đều cho một đồng năm xu.
Almanzo nói:
- Ba tớ cũng làm vậy nếu tớ xin.
Frank tỏ ra không tin việc ba sẽ cho Almanzo một đồng năm xu. Phần Almanzo cũng không biết rõ liệu ba có cho hay không. Cậu nói:
- Vì tớ không thích.
Frank nói:
- Ông ấy không cho cậu một đồng năm xu đâu.
- Ba cho chứ.
Frank nói:
- Tớ thách cậu đi hỏi xin đó.
Những đứa trẻ khác đều chú ý theo dõi. Almanzo thọc tay vào túi, lên tiếng:
- Tớ chỉ xin khi nào tớ thích thôi.
Frank cười chế nhạo:
- A, cậu sợ rồi. Cá hai ăn một đó! Cá hai ăn một đó!
Ba đứng cách một khoảng cuối phố, đang nói chuyện với ông Paddock, thợ đóng thùng xe. Almanzo đi từ từ về phía đó. Cậu rất ngán, nhưng cậu phải đi tới. Càng tới gần ba, cậu càng kinh hãi về việc phải lên tiếng xin một đồng năm xu. Từ trước, cậu chưa khi nào nghĩ tới sẽ làm một việc như vậy. Cậu tin chắc ba sẽ không cho cậu.
Cậu chờ cho tới khi ba ngưng nói chuyện và quay nhìn cậu. Ba hỏi:
- Có chuyện gì, con trai?
Almanzo khiếp hãi, cậu cố nói:
- Ba!
- Sao, con trai?
Almanzo ráng lên tiếng:
- Ba! Ba có chịu… ba có chịu cho con… một đồng năm xu không?
Cậu đứng im trong lúc ba và ông Paddock nhìn cậu rồi cậu mong mình có thể biến mất. Cuối cùng, ba hỏi:
- Để làm gì?
Almanzo cúi nhìn xuống đôi giày và nói khẽ:
- Frank có một đồng năm xu. Nó đã mua một ly nước chanh màu hồng.
Ba nói chậm rãi:
- Được, nếu Frank đãi con thì con đãi lại nó là điều hớp lý.
Ba thọc tay vào túi. Rồi ba ngưng lại, hỏi:
- Frank đã đãi con uống nước chanh hả?
Almanzo muốn có ngay đồng năm xu đến nỗi cậu gật đầu đại. Rồi cậu lại lúng túng nói:
- Không, ba.
Ba nhìn cậu một hồi lâu. Rồi ba rút ví, mở ra và từ từ lấy ra một đồng nửa đô la bằng bạc hình tròn, lớn. Ba bảo:
- Almanzo, con có biết đồng tiền này là gì không?
Almanzo đáp:
- Đồng nửa đô la.
- Đúng. Nhưng con có biết nửa đô la là gì không?
Almanzo không biết nó là gì ngoại trừ là nửa đô la. Ba nói:
- Nó là công việc, con trai. Để có món tiền này thì phải làm việc rất cực nhọc.
Ông Paddock bật cười. Ông nói:
- Cậu bé còn bé quá mà, Wilder. Đừng cố làm cho một cậu bé hiểu điều đó.
Ba nói:
- Almanzo biết nhiều hơn ông tưởng.
Almanzo không hiểu ngay những điều đó. Cậu chỉ muốn biến mất. Nhưng ông Paddock đang nhìn ba giống như Frank đã nhìn Almanzo khi cậu ta cá hai ăn một với cậu, và ba đã nói Almanzo hiểu biết nên Almanzo phải cố tỏ ra là một đứa trẻ hiểu biết. Ba hỏi:
- Almanzo, con có biết khoai tây lớn lên ra sao không?
Almanzo dạ.
- Hãy nói coi khi có một củ khoai giống vào mùa xuân thì làm gì với nó?
- Phải cắt thành mẩu.
- Nói tiếp đi, con trai.
- Rồi phải bừa đất, nhưng trước hết đất phải được rải phân và cày lên đã. Sau đó sẽ bừa và đánh luống. Rồi trồng khoai giống, cày lấp và cuốc vun. Cày và cuốc vun hai lần.
- Đúng rồi, con trai. Rồi sau đó?
- Sau đó thì chờ đào lên và đem về hầm chứa.
- Đúng. Sau đó là chọn lựa suốt mùa đông, lọc ra những củ nhỏ và hư thối. Khi mùa xuân tới, sẽ chất lên xe, kéo tới đây, tới Malone này, để bán. Và nếu bán được giá hời thì sẽ thu được bao nhiều cho tất cả công việc đó, con trai? Con sẽ thu được bao nhiêu với nửa giạ[3] khoai tây?
Almanzo đáp:
- Nửa đô la.
Ba nói:
- Đúng. Đó là tất cả những gì có trong đồng nửa đô là này, Almanzo. Tất cả những công việc phải làm để có nửa giạ khoai tây nằm trong đó.
Almanzo ngắm đồng tiền tròn ba đang cầm. Nó quá nhỏ so với tất cả các công việc đã làm.
Ba nói:
- Con sẽ có nó, Almanzo.
Almanzo không tin nổi tai của mình. Ba đưa cho cậu đồng tiền nặng chịch. Ba nói:
- Của con đó. Với số tiền này, con có thể mua một cặp heo đang bú, nếu con muốn. Con có thể nuôi cho chúng lớn và chúng sẽ thành một lứa heo đáng giá bốn hoặc năm đô la mỗi con. Hoặc con có thể mua nước chanh hết nửa đô la này và uống hết. Con muốn tiêu sao tuỳ ý vì nó là tiền của con.
Almanzo quên cả nói lời cảm ơn. Cậu giữ đồng nửa đô la trong một phút rồi đặt cả hai bàn tay vào trong túi và chạy lại chỗ lũ trẻ bên xe nước chanh. Người bán đang rao lớn:
- Đi lối này! Đi lối này! Nước chanh hồng, nước chanh ướp lạnh chỉ năm xu một ly. Chỉ có nửa dime một ly nước chanh màu hồng ướp lạnh. Một phần hai mươi của một đô la.
Frank hỏi Almanzo:
- Đồng năm xu đâu?
Almanzo nói:
- Ba không cho tớ đồng năm xu.
Frank kêu lên:
- A, a! Tớ đã nói là ông ấy không cho mà. Tớ đã nói với cậu trước như vậy.
Almanzo nói:
- Ba cho tớ nửa đô la.
Lũ trẻ đều không tin cho tới khi cậu đưa đồng tiền ra cho thấy. Cả bọn xúm quanh chờ cậu tiêu tiền. Cậu chìa ra cho tất cả nhìn rõ rồi cất trong túi. Cậu nói:
- Tớ sẽ đi loanh quanh và mua cho tớ một con heo con thuộc giống tốt.
Dàn nhạc đang diễu hành trong phố và lũ trẻ chạy theo. Lá cờ lộng lẫy tung bay dẫn đầu rồi tới dàn kèn đồng vang dội, dàn ống sáo lảnh lót và tay trống vung tít chiếc dùi trên mặt trống. Dàn nhạc đi xuôi xuống rồi đi ngược lên theo đường phố với tất cả lũ trẻ chạy bám theo và cuối cùng đứng lại tại công viên cạnh mấy khẩu súng đồng.
Hàng trăm người đã tập trung tại đó, chờ đợi.
Những khẩu đại bác được đặt trụ trên bậc, những ống nòng dài hướng lên. Dàn nhạc tiếp tục trình diễn. Hai người đàn ông hô lớn:
- Đứng lui lại! Đứng lui lại!
Và, những người đàn ông khác đang đổ thuốc nổ màu đen vào miệng khẩu súng rồi tống sâu xuống với những nút đậy nòng súng bằng vải tròn trên những cây dài.
Những cây dài bằng sắt có hai cán do hai người đàn ông cùng đẩy và kéo để dồn hết thuốc nổ vào nòng súng bằng đồng. Rồi tất cả các cậu bé chạy đi kéo cỏ dọc đường sắt. Các cậu ôm từng ôm tới chỗ đặt các khẩu súng và những người đàn ông chất cỏ vào nòng súng, dùng những cây sắt dài nhồi xuống.
Một đống lửa đang được đốt bên đường sắt, một người đàn ông vốc thêm một nắm thuốc nổ cẩn thận trút đầy vào hai lỗ kích nổi nhỏ trong nòng súng. Lúc này mọi người đều hô:
- Đứng lui lại! Đứng lui lại!
Má nắm lấy cánh tay Almanzo kéo cậu ra xa cùng với bà. Cậu nói:
- Chà, má, súng chỉ nhồi thuốc nổ với cỏ thôi mà. Con không sao đâu, má. Con sẽ cẩn thận coi chừng mà.
Nhưng má vẫn kéo cậu đứng xa khỏi mấy khẩu súng.
Hai người đàn ông lấy những que sắt dài ra khỏi đống lửa. Mọi người nín lặng, coi. Đứng cách khá xa phía sau mấy khẩu súng, hai người đàn ông chĩa những que sắt dài tới đặt đầu que sắt nung đỏ vào các lỗ kích nổ. Một ngọn lửa nhỏ giống như lửa nén vụt sáng trên thuốc nổ. Ngọn lửa nhỏ bùng cháy tại đó và mọi người nín thở. Rồi - BÙNG!
Những khẩu súng giật lui và khắp vùng trời bay đầy cỏ. Almanzo cùng các cậu bé khác chạy ùa tới để kịp nhận hơi nóng toả ra từ các họng súng. Mọi người đang bàn tán xôn xao về tiếng nổ của mấy khẩu súng. Ông Paddock nói với ba:
- Đó là tiếng nổ làm cho bọn áo đỏ[4] tháo chạy.
Ba kéo mạnh những sợi râu, nói:
- Có thể! Nhưng súng chỉ đem lại thành công cho cuộc cách mạng thôi. Đừng quên rằng chính những lưỡi rìu và những cây cày đã làm nên đất nước này.
Ông Paddock nói:
- Đành là thế, nhưng vẫn phải nhớ tới nó.
Ngày Quốc Khánh đã qua. Những khẩu thần công đã nổ và không còn việc gì khác ngoài việc đóng ngựa vào xe, lái về nhà để làm công việc thường lệ.
Đêm đó, khi đang mang sữa lên nhà, Almanzo hỏi ba:
- Ba, rìu và cày đã làm nên đất nước này như thế nào? Có phải mình đã dùng những thứ đó để đánh bại người Anh không?
Ba nói:
- Chúng ta đã chiến đấu để giành độc lập, con trai à. Nhưng tất cả đất đai mà tổ tiên chúng ta có được chỉ là một dải nhỏ giữa núi đá và biển sâu. Toàn thể đất đai từ đây về miền tây là lãnh thổ của người da đỏ và thuộc về các nước Tây Ban Nha, Pháp, Anh. Chính các nông dân đã chiếm giữ tất cả phần đất này và làm thành nước Mỹ.
Almanzo hỏi:
- Bằng cách nào vậy?
- Như thế này, con trai, những người Tây Ban Nha là các quân nhân và những nhà quí tộc quyền uy sang trọng chỉ thích vàng. Những người Pháp là những người lái buôn da muốn làm tiền thật nhanh. Còn những người Anh lại bận rộn với những cuộc chiến tranh. Chỉ có chúng ta là nông dân, con trai à, chúng ta thích có đất đai. Chính các nông dân đã vượt qua những dãy núi, khai phá đất đai, định cư tại đó, lo lắng trồng trọt và bám chắc vào các trang trại của mình. Bây giờ xứ sở này kéo dài ba ngàn dặm về phía tây. Nó đã đưa đường ranh tới bên kia Kansas, bên kia vùng sa mạc Mỹ vĩ đại, vượt qua cả những dãy núi lớn hơn những dãy núi này, kéo mãi xuống tới bờ Thái Bình Dương. Nó đã là xứ sở lớn nhất trên thế giới và đó chính là cách mà những nông dân đã chiếm lấy tất cả đất đai để làm thành nước Mỹ, con trai. Đừng bao giờ con quên điều đó.
[3] Giạ: Bushel, đơn vị đo lường bằng 36 lít
[4] Áo đỏ: Red-Coast, chỉ các binh sĩ Anh
Trải nghiệm đọc truyện tuyệt vời trên ứng dụng TYT
