Bí thư huyện ủy huyện bên là Tôn Thực Căn lại về thôn. Lần trước ông đi bộ về, còn lần này lại ngồi xe jeep. Thời đầu “Đại cách mạng văn hóa”, ông bị đánh đổ, bây giờ chính quyền các cấp thực hiện ba kết hợp. Ông lại được kết hợp làm phó ban cách mạng. Mặc dù phó ban cách mạng không thể bằng được bí thư huyện ủy, nhưng so với việc bị đánh đổ còn tươm chán! Sau khi làm phó ban, các mối quan hệ cũng phát triển theo hướng thuận. Sau hai năm ầm ĩ, bây giờ vợ ông không còn hạnh họe ông nữa. Thực Căn thấy thoải mái tinh thần hơn rất nhiều. Làm phó ban cách mạng một thời gian, Thực Căn nhớ đến mẹ, liền đi xe jeep về thăm bà. Xe jeep của Thực Căn vừa đỗ, mọi người trong thôn đã biết cả. Bí thư chi bộ Hòa Thượng, trưởng ban cách mạng Hồ Lô, phó ban Vệ Đông và Vệ Bưu đều tất tả đến nhà ông ta. Lần trước ông đi bộ về nhà, bị phe tạo phản trong thôn đấu tố một phen, giờ trông thấy bọn Hòa Thượng kéo nhau đến, trong lòng vẫn chưa hết sợ, hỏi:

- Hòa Thượng, lần trước tôi về bị đấu tố một phen. Lần này các anh lại đến đấu tố tôi chắc?

- Chú nói thế nào ấy chứ? Lần trước kẻ đấu tố chú là Thích Vị. Nhưng bây giờ Thích Vị bị đánh đổ rồi, chúng cháu đến là để bảo vệ chú, chứ sao dám đấu tố chú? - Hòa Thượng xun xoe.

- Thấy các anh kéo một lô một lốc đến, làm tôi hãi quá! - Thực Căn cười.

- Lần trước về đây, chú là phần tử đương quyền đi theo con đường tư bản, nên mới có người đấu tố chú. Chứ bây giờ chú đã là phó ban cách mạng, muốn nịnh chú còn chẳng được, làm gì có chuyện đấu tố chú! - Hồ Lô chêm vào.

Hòa Thượng lườm Hồ Lô một cái. Rõ cái đồ mới được làm cán bộ, ăn nói đến hớ hênh. Nhưng Thực Căn không chấp, vuốt mái tóc bạc cười, vừa cười vừa gật đầu:

- Chỉ có Hồ Lô là thật thà!

Tối hôm đó, Hòa Thượng bảo bà Ngưu chuẩn bị một bữa tiệc đêm thịnh soạn để đãi Thực Căn. Ban đêm, Thực Căn phải ở nhà rửa chân cho mẹ già, cắt móng chân móng tay cho bà, nên lấy cớ bị đau dạ dày không nên ăn đêm để từ chối. Bọn Hòa Thượng không rủ được Thực Căn, liền lôi lái xe của ông đi. Nhưng bữa tiệc tối chuẩn bị công phu thế, vậy mà nhân vật chính không tới, chỉ có mỗi lái xe của ông ta, bọn Hòa Thượng có phần bất mãn. Hồi trước đấu tố anh thì anh đến, còn bây giờ mời anh ăn đêm thì anh lại kênh kiệu? Bữa tiệc toàn món ngon, có gà, nhái bén, lại có cả thịt thỏ. Nhưng rượu thì không được. Rượu khoai lang nên mới uống có tí đã thấy váng đầu. Cả bọn lại thay nhau chuốc rượu cho lái xe, bao nhiêu giận hờn, trách móc với Thực Căn đều trút hết lên anh lái xe, làm anh ta gục cả xuống dưới gầm bàn. Đến tận sáng hôm sau mới tỉnh lại, đầu óc vẫn váng vất. Lúc lái xe chở Thực Căn về huyện, đến nửa đường, con ma men lại giở trò, suýt nữa thì anh tông xe vào cột điện, làm Thực Căn sợ vã mồ hôi trán. Thực Căn đành bảo anh ta dừng xe lại, đợi tỉnh rượu đi tiếp. Khi lái xe tỉnh rượu đã là buổi chiều. Về đến thị trấn huyện bên đã là buổi tối. Vợ Thực Căn thấy chồng về muộn, nổi đóa:

- Anh bảo sáng sớm nay về sao mãi tối mới dẫn xác về? Ở nhà với mẹ lâu thế, có hiếu với mẹ ghê nhỉ!

Trên đường về phải ngồi ngáp vặt mãi đợi lái xe tỉnh rượu, nên về đến nhà là Thực Căn đã mệt bã người. Chẳng buồn giải thích với vợ chuyện lái xe say rượu, chỉ thở dài:

- Xem ra mình không về thôn được nữa rồi!

Kể từ đó, Thực Căn rất ít khi về thăm nhà. Nhưng quê hương anh cũng chẳng vì thế mà dậm chân tại chỗ, nó vẫn phát triển như thường. Lâu lâu không thấy Thực Căn về, bọn Hòa Thượng đâm ra lại sinh bất mãn, tưởng Thực Căn không hay về quê là vì sợ gặp mặt bọn họ nhiều, bọn họ lại thơm lây. Hòa Thượng chửi đổng:

- Mang tiếng là làm bí thư huyện ủy, được mỗi đận năm 60 chở về thôn hai xe ngựa khoai lang khô, còn thì có ai được lây phần của lão ấy đâu? Coi như thôn này chưa từng sản sinh ra một ông bí thư huyện ủy!

Hai năm sau, Thực Căn lại bị đánh đổ một lần nữa ở huyện bên. Bọn Hòa Thượng không còn khách sáo nữa, cho người mang đến một đống đại tự báo, vạch trần tội ác của gia đình Thực Căn. Sau khi nhận được quả đạn đại bác do quê hương Thực Căn cung cấp, cuộc đấu tố Thực Căn ở huyện bên càng hăng hơn, vì họ đã tìm thấy nguyên nhân lịch sử. Thực Căn không để tâm đến chuyện mình bị đấu tố. Nhưng thấy quê hương đối xử với mình như vậy, trên các tờ đại tự báo kể lại chuyện cha và ông nội, lại lôi cả mình vào, trái tim ông lạnh giá. Sau buổi đấu tố, trở về nhà vợ ông lại gây chuyện. Suy đi tính lại thấy chẳng còn đường sống, cũng không hiểu hồi đó mình tham gia cách mạng, bây giờ lại làm lãnh đạo trên huyện là vì cái gì, thế là vào một buổi tối, Thực Căn ôm ảnh mẹ già vào lòng rồi nhảy từ tầng 6 của khu tập thể xuống. Với độ cao như thế, lẽ ra Thực Căn đã bỏ mạng, nhưng ông ta lại rơi xuống chiếc bạt ở nhà để xe đạp, làm rách toạc một lỗ rồi mới rơi xuống đất, nên không bị chết, chỉ bị gẫy hai chân. Kể từ đó, Thực Căn trở thành què quặt. Nhưng phe tạo phản vẫn không chịu buông tha ông, cho rằng ông muốn tự đoạn tuyệt với cách mạng. Bọn họ cho ông vào chiếc sọt lớn rồi khiêng đi đem đấu tố khắp nơi. Tháng tư năm ấy, bà mẹ già của ông lặng lẽ qua đời ở tuổi 76. Khi đó, Thực Căn đang ở trong sọt bị đưa đi đấu tố khắp nơi, nên không biết tin mẹ mất. Bọn Hòa Thượng ở thôn cũng không cho người đến báo tin, chỉ cho mấy tên dân binh mang xác bà ra bãi tha ma chôn qua loa.

Ba tháng sau khi mẹ Thực Căn qua đời, thôn Mã xảy ra một chấn động lớn. Chấn động này đến từ phía trên. Vốn tất cả đều đã an bài, nhưng bỗng nhiên có một sự thay đổi. Hòa Thượng từ trước đến nay luôn dựa dẫm vào phe A trên công xã. Còn Thích Vị từng bị đánh đổ lại dựa vào phe B. Hồi đầu phe B chiếm ưu thế, sau đó dấy lên phong trào đoạt quyền, phe A đoạt quyền thắng lợi. Đúng lúc này, Hòa Thượng cũng đoạt quyền của Thích Vị, trở thành bí thư chi bộ. Đại cục vốn đã yên định. Phe A cũng đã thu xếp ổn thỏa vấn đề nhân sự. Nhưng bỗng nhiên một ngày kia, một lãnh đạo cao cấp đến thăm huyện, chỉ nói một câu mà thay đổi cả vận mệnh của phe A và phe B. Vị lãnh đạo này ngồi trong xe ô tô đi trên đường, thấy trên tường có một câu biểu ngữ do lực lượng còn sót lại của phe B dán lên “Đại cục đã định, phe B tất thắng”. Lúc ấy, cũng không hiểu ông ta nghĩ gì, có thể là ý trời, cũng có thể là ngẫu nhiên, khi xe ô tô đi đến chỗ đó, ông ta đọc một lượt câu biểu ngữ đó rồi gật gật đầu. Lãnh đạo cao cấp ăn một bữa ở huyện, rồi buổi chiều ra về luôn. Nhưng cái gật đầu của ông ban sáng lại gây một làn sóng không lớn cũng không nhỏ trong huyện. Phe B đòi nổi dậy, đoạt quyền của phe A, rằng phe A đoạt quyền của họ là việc làm sai trái. Phe A lại bảo vị lãnh đạo đó đọc câu “Đại cục đã định, phe A tất thắng”. Lúc lãnh đạo ăn cơm, lãnh đạo phe A còn được ăn cùng. Vị lãnh đạo đó còn căn dặn phải tập trung lực lượng trấn áp sự phản công của phe B. Làn sóng này lan đến tận thôn Mã. Lẽ ra phải là Thích Vị nổi lên, giành lại quyền từ tay Hòa Thượng. Hòa Thượng lẽ ra phải trấn áp Thích Vị. Nhưng vì lần trước đội “Lưỡi kiếm sắc” của Thích Vị thất bại thảm hại, Thích Vị đã bỏ thôn đến ở nhà con gái, phó của Thích Vị là Phùng rỗ và Kim Bảo đều bị tống vào tù, người của đội “Lưỡi kiếm sắc” cũng bị Hòa Thượng thu nhận hết cả, cho nên khó làm nên trò chống gì. Sau khi nhận được tin này, Hòa Thượng liền vội đưa ra một quy định: Không cho phép Thích Vị về thôn. Hòa Thượng nghi Thích Vị trong thời gian đương chức chắc chắn đã tham nhũng tài sản của thôn, mang đến nhà con gái, vốn định mở một cuộc điều tra để truy cứu trách nhiệm Thích Vị, nhưng bây giờ lại đưa ra quy định: Chỉ cần ông ta không về thôn, không phá vỡ sự yên bình của thôn thì có thể tạm thời không truy cứu trách nhiệm. Sau khi đưa ra quy định này, Thích Vị quả thật ba tháng liền không về thôn. Hòa Thượng có phần yên tâm. Nhưng lúc này nội bộ ban lãnh đạo của ông ta lại bị chia rẽ nghiêm trọng khiến ông ta rất đau đầu. Hồ Lô kể từ khi được đề bạt làm trưởng ban cách mạng tỏ ra rất ngoan ngoãn nghe lời. Nhưng hai phó ban cách mạng là Vệ Đông và Vệ Bưu lại có vẻ như không thỏa mãn với vị trí của mình, thường có một số hoạt động lén lút sau lưng. Hòa Thượng biết Vệ Đông có dã tâm. Ông cũng biết Vệ Bưu bất mãn với mình, nhưng Hòa Thượng biết giữa hai bọn họ cũng có mâu thuẫn, nên rất yên tâm khi đặt bọn họ dưới quyền mình. Nào ngờ Vệ Đông và Vệ Bưu một ngày kia lại liên kết cùng nhau giở trò đánh lén. Giữa Vệ Đông và Vệ Bưu trước đây đã từng có mâu thuẫn rất lớn vì chuyện Hỉ Nhi, nhưng Hỉ Nhi đã chết trong trận hỗn chiến năm nào. Hai người đều đã lấy vợ, có gia đình. Mặc dù Vệ Đông trước đây đã có thời độc chiếm Hỉ Nhi cho riêng mình, nhưng vẫn chỉ là mấy chuyện sờ soạng vớ vẩn, chứ chưa xơ múi được gì, nên Vệ Bưu có phần yên tâm. Thế nên quan hệ giữa hai người có phần dịu lại. Bây giờ cả hai đều bất mãn với Hòa Thượng, bèn liên kết với nhau, cùng đối phó với Hòa Thượng. Ý kiến của hai người với Hòa Thượng là: Thứ nhất, lần trước sắp xếp nhân sự để chức trưởng ban cách mạng lọt vào tay Hồ Lô, chứ không phải bọn họ, thế là không công bằng. Thứ hai, qua hơn một năm làm việc với nhau, thấy Hòa Thượng và Thích Vị chẳng khác gì nhau, không xứng đáng làm bí thư chi bộ nữa, cần bị đánh đổ. Chức bí thư phải để bọn họ đảm nhận. Sau khi phát giác âm mưu của hai tên tay chân, Hòa Thượng thấy cách tốt nhất là cách chức bọn họ. Nhưng Vệ Đông và Vệ Bưu đã có một thời gian dài quản lý hai đội chiến đấu “Tiến về núi Hổ” và “Bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Mao Trạch Đông”, nên cũng có một bọn lâu la ở dưới, nên nhất thời không dám động đến bọn chúng. Vệ Đông và Vệ Bưu cũng cảm thấy bây giờ khác ngày xưa. Trước đây thế lực đều ở trong tay người ta, còn mình chỉ là một con chim non. Nhưng con chim non ngày xưa bây giờ đã đủ lông đủ cánh, sao không nhân phong trào đoạt quyền lần này để thử sức xem sao? Chỉ có điều, cả hai vẫn chưa dày dạn kinh nghiệm, không biết phải hất đổ Hòa Thượng bằng cách nào, sử dụng thế lực của mình như thế nào. Vì thế, Vệ Bưu và Vệ Đông đã có mấy lần giấu Hòa Thượng và Hồ Lô rủ nhau đi ăn đêm một mình. Sau khi bàn bạc, cả hai đều cảm thấy đánh Hòa Thượng không dễ. Nếu dùng kiểu mưa lâu thấm dần không thể nào hất cẳng ông ta được, mà phải công khai đứng ra lôi kéo người của hai đội chiến đấu. Nhưng hai người lại mâu thuẫn trong việc có đoàn kết hay không với Hồ Lô, có giữ Hồ Lô lại hay không. Vệ Đông chủ trương đánh đổ hết. Nhưng Vệ Bưu lại bảo phải cô lập Hòa Thượng thì mới dễ đánh đổ ông ta. Đồng thời, hai người đều cảm thấy tiếng tăm của mình còn khiêm tốn quá, chưa đủ để dựng lên một ngọn cờ để thành lập một đội ngũ mới. Vệ Đông chủ trương mời Thích Vị quay về, lợi dụng ông ta để quy tụ quần chúng. Sau khi đánh đổ Hòa Thượng xong, ta sẽ làm chức chánh, để cho Thích Vị làm phó. Vệ Bưu bảo cách này cũng được, nhưng chỉ sợ Thích Vị không đồng ý. Bởi thế, bọn họ vẫn muốn có một cuộc tiếp xúc bí mật với Thích Vị đang ở cùng con gái, xem ông ta có bằng lòng không. Không ngờ mấy ngày sau Hòa Thượng đã biết kế hoạch của Vệ Đông và Vệ Bưu. Ông ta mất một đêm không ngủ. Hôm sau, ông ta bỏ qua Vệ Đông và Vệ Bưu, triệu tập một cuộc họp bí mật với tổ trưởng của một số đội chiến đấu.

Đầu tháng năm âm lịch, thôn Mã lại chính thức chia làm hai phe.